Dwie nowe polonijne tablice historyczne

Pierwsza z nich jest poświęcona Edwardowi Piszkowi (1916-2004), współzałożycielowi firmy Mrs. Paul’s Kitchens, który był pionierem w biznesie oraz innowatorem w produkcji i sprzedaży mrożonych produktów rybnych typu „z pieca na stół”. Zdecydowany orędownik polsko-amerykańskiego dziedzictwa, jego filantropijne wysiłki wsparły założenie Muzeum Tadeusza Kościuszki w Filadelfii i wielką kampanię przeciwgruźliczą w Polsce pod koniec lat 60.

Druga tablica ma upamiętnić Hilarego Koprowskiego, MD (1916-2013), polsko-amerykańskiego wirusologa, immunologa i dyrektora Instytutu Wistara w Filadelfii w latach 1957-1991. Był pionierem w stosowaniu przeciwciał monoklonalnych, opracował szczepionkę przeciwko wściekliźnie i jedną z pierwszych szczepionek przeciw chorobie Heinego-Medina. Jego praca została uznana przez amerykańskie Narodowe Instytuty Zdrowia oraz krajowe i zagraniczne organizacje medyczne.

Towarzystwo Dziedzictwa Polskiego zainstaluje tablicę dla Edwarda Piszka przy Rezerwacie Przyrody im. Edwarda Piszka w Fort Washington, Pensylwania. Tablica dla dr. Koprowskiego zostanie umieszczona w pobliżu Instytutu Wistara na kampusie University of Pennsylvania w Filadelfii przez miejscowy oddział Fundacji Kościuszkowskiej.

Nominacje na nowe tablice historyczne mogą być zgłaszane przez organizacje lub osoby prywatne. Jednak Komisja Historyczna stanu Pensylwania wymaga, aby fakty były przedstawiane w sposób naukowy. Mogą być również dołączone listy polecające. Bardzo serdeczny list został napisany przez Williama, najmłodszego syna Edwarda Piszka, i został dołączony do materiałów jego ojca. W przypadku dr. Hilarego Koprowskiego o znaczeniu jego pracy napisał laureat Nagrody Nobla (1997), dr Stanley Pruisner, profesor neurologii na Uniwersytecie Kalifornijskim. Warto przytoczyć wzruszający list, który został dołączony do materiałów dr. Koprowskiego:

Szanowni Członkowie Komisji Historycznej Stanu Pensylwania,

Piszę do Państwa z prośbą o zatwierdzenie tablicy upamiętniającej karierę i osiągnięcia doktora Hilarego Koprowskiego, wirusologa, który był pionierem w opracowaniu szczepionki na chorobę Heinego-Medina, także znanej jako Polio. Powszechnie wiadomo, że obecne ta choroba jest praktycznie wyeliminowana, a szczepionki poprawiły jakość życia milionów ludzi na naszej planecie.

Tutaj przedstawiam się jako nieoficjalny reprezentant dziewięciu milionów polskich dzieci, które na początku lat 60. otrzymały szczepionkę opracowaną przez dr. Koprowskiego. Pamiętam ten dzień dość wyraźnie. Z dużym wyprzedzeniem zapowiedziano, że dostaniemy to „lekarstwo”, więc nie było zaskoczeniem, gdy pewnego słonecznego poranka przybyłem do mojej Szkoły Podstawowej nr 54 w dzielnicy Junikowo w Poznaniu, aby dowiedzieć się, że plan zajęć na ten dzień się zmienił.

Personel medyczny w białych kitlach ustawił nas w szeregu i podeszliśmy do stolika, na którym odhaczano nasze nazwiska. Następnie każdemu podano małą szklankę z płynem do picia. To nie było smaczne. Potem pouczono nas, aby nie dotykać twarzy i zaprowadzono nas do pokoju, w którym oglądaliśmy film. Po około godzinie pozwolono nam iść do domu.

Czy szczepionka uchroniła mnie przed zachorowaniem na polio? Trudno powiedzieć, ale liczby nie kłamią. Choroba, która była plagą, przywołującą wizje tzw. żelaznych płuc i protez na nogi, jest już tylko wspomnieniem. W późniejszych latach dowiedziałem się o zasięgu kampanii szczepień w Polsce, a kolejne badania wykazały, że skuteczność szczepionki była 91%!

Miałem to szczęście, że w latach 90. spotkałem dr. Koprowskiego na Uniwersytecie Thomasa Jeffersona w Filadelfii. Szybko zdałem sobie sprawę, że rozmawiam z prawdziwym geniuszem, naukowcem z pasją i osobą mającą kontakt ze swoim polskim dziedzictwem. Ale wtedy nie wiedziałem o ogromnym wpływie, jaki on miał na moje zdrowie i życie wielkich rzeszy ludzkości. Uważam, że należy pamiętać o ludziach, których niestrudzona praca na polu biomedycznym przynosi korzyści tak wielu, często zupełnie nieznających nazwisk swoich dobroczyńców.

Bez wątpienia słowa te wywarły wpływ na zespół ekspertów podejmujący decyzje. Z 91 zgłoszeń podanych w dwuletnim okresie 2021-22 lat tylko 37 nowych tablic uzyskało aprobatę.

Sporo historii Polonii jest zapisanych na historycznych tablicach, pomnikach i miejscach, które poprzednie pokolenia Polaków uznały za godne upamiętnienia. Wiele z tego dziedzictwa zostało niedawno udokumentowanych w nowym wydaniu Ewy Barczyk przewodnika po polskim dziedzictwie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, zatytułowanym „Footprints of Polonia”. Te nowe tablice będą musiały poczekać, aż zostaną uwzględnione w następnym wydaniu. Jest to jednak bardzo ciekawa książka i zdecydowanie warto ją posiadać. Można ją zamówić przez Amazon.com.

Więcej informacji o tablicach będzie podane wkrótce. Odsłonięcie tablic prawdopodobnie odbędzie się w drugiej połowie 2023 r. Zainteresowani powinni sprawdzać stronę internetową: http://www.polishcultureacpc.org/orgs/PHSP.html.

IW