„First Folio” Szekspira (1623 rok)

Heminges i Condell spędzili dwa lata zbierając i opracowując wydanie 36 sztuk teatralnych. Ułatwieniem było, że obaj mieli nieograniczony dostęp do notatek Szekspira, który zmarł na siedem lat przed ukazaniem się zbioru. „First Folio” było bardzo drogie – kosztowało 1 funt, kiedy roczne zarobki osób pracujących fizycznie wynosiły 4 funty. Drugie wydanie – „Second Folio” – wydano w 1632 roku.

Pełny tytuł książki brzmi: „Pana Williama Szekspira komedie, kroniki i tragedie”. Taki podział sztuk mistrza obowiązuje do dziś. W zbiorze wydano sztuki w następującej kolejności: komedie: „Burza”, „Dwaj panowie z Werony”, „Wesołe kumoszki z Windsoru”, „Miarka za miarkę”, „Komedia omyłek”, „Wiele hałasu o nic”, „Stracone zachody miłości”, „Sen nocy letniej”, „Kupiec wenecki”, „Jak wam się podoba”, „Poskromienie złośnicy”, „Wszystko dobre, co się dobrze kończy”, „Wieczór Trzech Króli”, „Zimowa opowieść”, „Perykles, książę Tyru”. Do kronik zaliczamy: „Król Jan”, „Ryszard II”, „Henryk IV. Część 1”, „Henryk IV. Część 2”, „Henryk V”, „Henryk VI. Część I”, „Henryk VI. Część 2”, „Henryk VI. Część 3”, „Ryszard III”, „Henryk VIII”, „Edward III”. W skład tragedii zaś wchodzą: „Troilus i Kresyda”, „Koriolan”, „Tytus Andronikus”, „Romeo i Julia”, „Tymon Ateńczyk”, „Makbet”, „Hamlet”, „Król Lear”, „Otello”, „Antonio i Kleopatra”.

Osiemnaście sztuk pojawiło się w „First Foilio” po raz pierwszy. Na przedtytułowej stronie książki umieszczono portret Szekspira autorstwa Martina Droeshouta. Ci, którzy znali mistrza osobiście, potwierdzili, że rzeczywiście tak on wyglądał.

Teksty sztuk umieszczano w dwóch kolumnach. Taka forma druku była wykorzystywana wówczas w pracach historycznych lub religijnych. Według naukowców wydrukowano w 1623 r. 750-1000 egzemplarzy „First Folio”. Stało się ono bestsellerem w ówczesnym świecie.

Właścicielami „First Folio” są osoby indywidualne lub rodziny, redaktorzy Szekspira i kolekcjonerzy. Informacje o zakupieniu „First Folio” trafiają na pierwsze strony gazet. Ludzie teatru, aktorzy i całe zespoły aktorskie również szczycą się posiadaniem tej książki, uznając, że jest to niezrównane źródło wiedzy o mistrzu, jak i przedmiot wielkiego kultu. Kolekcjonerzy lub ich rodziny przekazywali „First Folio” bibliotekom, co spowodowało, że na rynku pojawiają się one niezwykle rzadko.

W 1902 r. sir Sidney Lee spisał wszystkie znane „First Folio” i jego zbiór składał się ze 158 egzemplarzy. W 2003 Anthony James West podróżował po świecie szukając ocalałych egzemplarzy i jego spis powiększył się aż do 228. Eric Rasmussen z Uniwersytetu Nevada w Reno, NV, spędził ponad 20 lat studiując 232 egzemplarze „First Folio”, jest autorem wielu prac o Williamie Szekspirze i jego dziełach. Dzisiaj na świecie istnieje 235 udokumentowanych egzemplarzy książki. Każdy z nich ma indywidualne błędy, więc nie ma dwóch identycznych „First Folio”.

Największą kolekcję „First Folio” zgromadzono w Waszyngtonie w Folger Shakespeare Library, którego zbiory tworzy m.in. 250 tysięcy książek wydanych od XV wieku do dziś. Oprócz 82 egzemplarzy „First Folio” znaleźć można 229 wydań sztuk Szekspira sprzed „First Folio”, 7 tysięcy wydań Szekspira od XVIII wieku do czasów współczesnych, 18 tys. książek wydanych w Wielkiej Brytanii przed rokiem 1640 i następne 29 tys. wydanych w latach 1640-1700.

Właścicielem 12 egzemplarzy „First Folio” jest Uniwersytet Mesei w Tokio. Biblioteka Publiczna w Nowym Jorku ma ich 6 a Biblioteka Narodowa w Londynie – 5. Trzydzieści jeden amerykańskich uniwersytetów i college’ów ma łącznie 38 egzemplarzy. Mają je też amerykańskie biblioteki publiczne, m.in. w Nowym Jorku, Bostonie, Filadelfii i Dallas. 

W listopadzie 2014 r. nieznany egzemplarz „First Folio” został znaleziony w bibliotece publicznej w Saint-Omer, Pas-de-Calais we Francji, gdzie leżała nieodkryta przez 200 lat. W marcu 2016 brytyjski dom aukcyjny Christie’s poinformował, że jest w posiadaniu „First Folio”, należącego do sir George’a Augusta Shuckburgh-Evelyn. Ten egzemplarz nie był nigdy rejestrowany. Amerykański nabywca zapłacił za niego milion 600 ty. funtów. W kwietniu 2016 następny egzemplarz został odkryty w bibliotece w miejscowości Mount Stuart House na wyspie Bute w Szkocji.

W październiku 2020 r. „First Folio” pojawiło się na aukcji w nowojorskim oddziale Christie’s. Po sześciu minutach licytacji kupił ją Stephan Loewentheil, właściciel 19th Century Rare Book and Photograph Shop, za niemal 10 mln dolarów.

Opr. Elżbieta Kieszczyńska