100-lecie Placówki 12. SWAP w Bensalem – To dla Polski!

Wojtek Maślanka

Uroczysty jubileusz odbył się 2 września i miał miejsce w sali bankietowej znajdującej się na Weterańskiej Polance w Bensalem, należącej do 12. Placówki SWAP. W związku z tym weterani czuli się tam „jak u siebie”, a nawet jak w domu rodzinnym, bo tak traktowana jest przez nich siedziba filadelfijskiej placówki. Również goście, dzięki organizatorom, mieli okazję poczuć się jak w dobrym polskim i bardzo gościnnym domu.

A wśród nich byli m.in.: konsul generalny Adrian Kubicki, zastępca attaché obrony przy Ambasadzie RP w Waszyngtonie płk Sylwestr Szopieraj, płk Krzysztof Steć z Misji Polskiej przy ONZ, sekretarz Rady Komisarzy powiatu Bucks Gene DiGirolamo, Joseph Safran z Veteran Committee of Bucks County, bratanek ppor. Lucyana Chwałkowskiego, patrona Placówki 12. SWAP, dr Walter Chwals, hm. Maria Bielska, pisarka dr Aleksandra Ziółkowska-Boehm, menedżer oddziału PSFCU w Stroudsburgu Jolanta Kwiatkowska, reprezentująca Komitet Główny Parady Pułaskiego Jadwiga Kopala, dr Artur Kowalski z Rady Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, prezes Towarzystwa Polskiego Dziedzictwa w Filadelfii Peter Obst, skarbnik Rady Dyrektorów Centrum Polsko-Słowiańskiego Zbigniew Solarz, prezes Fundacji Nowodworskiego Jerzy Leśniak, przedstawiciele Zarządu Głównego SWAP: Tadeusz Antoniak (komendant naczelny), dr Teofil Lachowicz (archiwista), Zygmunt Bielski (adiutant finansowy), a także komendanci poszczególnych Placówek SWAP: Stefan Radkowski (Placówka 81. z Trenton), Stanisław Jarząbek (Placówka 51./55. z Jersey City), Mirosław Płotka (Okręg 10.), Tadeusz Guzik (Placówka 12. z Bensalem), Zbigniew Wrzos (komendant honorowy Placówki 12. z Bensalem), dr Janusz Romański (kronikarz Placówki 12. i wicekomendant Okręgu 10. SWAP oraz prezes honorowy Polonia Technica). Obecni byli także ks. dr Konstanty Pruszyński, kapelan Placówki 12. SWAP, i ks. Jan Pałkowski z kościoła św. Alberta w Filadelfii. Jak na jubileusz przystało, były odznaczenia dla zasłużonych weteranów, poczet sztandarowy, hymny (polski i amerykański), a także wiele przemów i wystąpień. Po zakończeniu części oficjalnej rozpoczęła się zabawa taneczna przy muzyce zespołu Windstar.

CZĘŚĆ OFICJALNA

Część oficjalna obchodów jubileuszowych była bogata w przemówienia, gratulacje i życzenia. Prowadził ją Jacek Szklarski, wicekomendat Placówki 12. SWAP. Po wprowadzeniu sztandaru oraz odegraniu hymnów narodowych gości honorowych przywitał i krótkie przemówienie wygłosił Tadeusz Guzik, komendant filadelfijskiej placówki SWAP. Przybliżył w niej obecną działalność organizacji, na czele której stoi od sześciu lat, oraz złożył życzenia weteranom z okazji stulecia jej istnienia. Opowiedział o celach, jakie sobie wyznaczył zarząd Placówki 12. SWAP, oraz o sposobach ich realizacji.

„Uczestniczymy w szeregu uroczystości i spotkań, jakie corocznie odbywają się w ramach patriotycznego programu weterańskiej Polonii. Bierzemy udział w obchodach Dnia Żołnierza w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej, organizujemy tradycyjny Dzień Weterana na Polance, gdzie także każdego roku odbywa się polonijne spotkanie opłatkowe. Uczestniczymy w spotkaniach organizowanych przez Zarząd Główny i Okreg 10. SWAP, spotykamy się z władzami Bensalem, PA, i organizacjami polonijnymi” – wyliczał komendant Tadeusz Guzik.

Następnie głos zabrał konsul generalny Adrian Kubicki. Przedstawiciel polskich władz z okazji jubileuszu złożył weteranom życzenia i gratulacje oraz podkreślił, że ma do Placówki 12. SWAP szczególny sentyment, ponieważ z niej wywodzi się wielu jego przyjaciół. Zwrócił uwagę także na jej wielkie zaangażowane w działalność patriotyczną i polonijną.

„Niewątpliwie jest to placówka bardzo aktywna. Widać ją nie tylko w obrębie Bensalem i Filadelfii czy nawet w stanie Pensylwania, ale także wszędzie tam, gdzie dzieją się ważne rzeczy z perspektywy SWAP i rozmaitych organizacji” – zaznaczył Adrian Kubicki. Zachęcił do pielęgnowania dziedzictwa i kontynuowania tradycji, zapoczątkowanej przez założycieli tej organizacji. „Dzisiaj musimy pracować nad kolejnym przekazaniem pałeczki młodemu pokoleniu, które będzie kontynuowało piękne tradycje SWAP, Błękitnej Armii oraz sokolnictwa” – apelował konsul generalny dodając, że jest to obecnie bardzo ważna misja.

Gratulacje i podziękowania za aktywną działalność przekazał także weteranom płk Sylwester Szopieraj. „Niesamowite jest to, że nie tylko przekazujecie historię oraz naszą kulturę i wartości młodemu pokoleniu, ale również implementujecie to w społecznościach, w których żyjecie. Jesteście naszą wizytówką i za to serdecznie wam dziękuję” – zaznaczył zastępca attaché obrony przy Ambasadzie RP w Waszyngtonie.

Kolejnym mówcą był wieloletni przyjaciel Placówki 12. SWAP i zarazem sekretarz Rady Komisarzy powiatu Bucks Gene DiGirolamo. Amerykański polityk przekazał jej członkom życzenia z okazji jubileuszu oraz wręczył na ręce przedstawicieli zarządu okolicznościową Proklamację.

Krótkie przemówienie wygłosił też Tadeusz Antoniak, naczelny komendant SWAP, związany od ponad 23 lat z Placówką 12. tej organizacji. Prócz gratulacji przekazanych kolegom z „matecznika, z którego się wywodzi”, wspominał wielu wyjątkowych weteranów walczących o niepodległości Polski, zarówno tych, których miał okazję poznać, jak i tych, o których pamięć jest ciągle żywa. Wśród wymienionych byli m.in.: Dyzio Budnicki, Staś Dubiel, Maria i Stanisław Kreftowie, Adam Teszner, Zygfryd Bańkowski, Jerzy Brycki oraz Aleksander Machowski. „To były te postaci, które inspirowały mnie do dalszej działalności” – podkreślił Tadeusz Antoniak.

Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyło się wystąpienie dr. Waltera Chwalsa, bratanka patrona Placówki 12. SWAP ppor. Lucyana Chwałkowskiego. Dla gościa specjalnego, który przyjechał z Bostonu, zaproszenie na jubileuszową uroczystość było wielkim wyróżnieniem.

„W imieniu mojego stryja jestem bardzo wdzięczny za to wszystko, co robicie. Dzięki wam jego imię będzie uwiecznione na zawsze. Dziękuję bardzo za ten zaszczyt” – podkreślił dr Walter Chwals. W swoim przemówieniu opowiedział też o swoich korzeniach oraz przybliżył rodzinę ze szczególnym uwzględnieniem jej przeszłości związanej ze stryjem Lucyanem Chwałkowskim. Przywiózł ze sobą także wiele pamiątek pochodzących z okresu jego służby w Błękitnej Armii, które przekazał do Izby Żołnierskiej Placówki 12. SWAP. Z kolei przedstawiciele jej zarządu wręczyli mu kopię filadelfijskiego Dzwonu Wolności oraz specjalny dyplom.

Podczas części oficjalnej dr Janusz Romański przybliżył stuletnią historię działalności filadelfijskiej placówki oraz przedstawił listy gratulacyjne, jakie do niej dotarły w związku z wyjątkowym jubileuszem. Wręczono również odznaczenia zasłużonym weteranom. Na zakończenie części oficjalnej kapelan Placówki 12. SWAP ks. dr Konstanty Pruszyński odmówił okolicznościową modlitwę.

LISTY GRATULACYJNE

W związku ze stuleciem istnienia Placówki 12. SWAP, do jej zarządu nadeszło około 20 listów z życzeniami i gratulacjami. Najważniejsze z nich zostały zamieszczone w jubileuszowej Księdze Pamiątkowej, natomiast o wszystkich opowiedział podczas uroczystości dr Janusz Romański. „Każdy nam dobrze życzy oraz chce dla nas jak najlepiej i my się z tego bardzo cieszymy” – podkreślił podczas swojego wystąpienia kronikarz filadelfijskiej placówki. Wymienił także wszystkich nadawców tych szczególnych gratulacji.

Wśród nich byli m.in.: ambasador RP w Rzymie Anna Maria Andres, ambasador RP w Waszyngtonie Marek Magierowski, konsul generalny Adrian Kubicki, naczelny komendant SWAP Tadeusz Antoniak, naczelna prezeska Korpusu Pomocniczego Pań Helena Knapczyk oraz jej zastępczyni Maria Stasiewicz, kapelan Placówki 12. SWAP ks. dr Konstanty Pruszyński, jasnogórski kapelan Żołnierzy Niepodległości i zarazem generał brygady Związku Piłsudczyków paulin o. Eustachy Rakoczy, prezes Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce dr Iwona Korga, Komitet Obchodów Rocznicy Katastrofy Smoleńskiej i Ludobójstwa Katyńskiego, prezes Reduty Dobrego Imienia Jacek Szklarski, Zarząd i Komisja Rewizyjna Okręgu 10. SWAP z Trenton wraz komendantem Mirosławem Płotką, zarząd i pracownicy Polsko-Słowiańskiej Federalnej Unii Kredytowej, Board of County Commissioners z Bucks County w Pensylwanii, członek honorowy Placówki 12. SWAP Stanisław Soja, prezes Towarzystwa Dziedzictwa Polskiego w Filadelfii Peter Obst, Wielka Marszałek Parady Pułaskiego 2021-2022 Jadwiga Kopala, pisarka dr Aleksandra Ziółkowska-Boehm oraz prezes honorowy Stowarzyszenia Polskich Inżynierów i Techników Polonia Technica dr Janusz Romański.

HISTORIA 12. PLACÓWKI SWAP

Idea powołania do życia Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce pojawiła się na zjeździe weteranów w Cleveland w stanie Ohio w 1921 r. i bardzo szybko została zrealizowana. Placówki SWAP powstawały najczęściej w miejscach klubów, które działały podczas trwania pierwszej wojny światowej, a wcześniej były punktami rejestracyjnymi ochotników do Błękitnej Armii. W Filadelfii w 1917 r. powstał Klub Generała Hallera Weteranów Armii Polskiej, który cztery lata później został przyjęty w szeregi Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej i otrzymał nr 12.

Jego członkowie, za patrona tej placówki obrali Lucyana Chwałkowskiego, pierwszego oficera Błękitnej Armii, który poległ śmiercią bohaterską w walce z Niemcami we Francji. Organizatorem Placówki 12. SWAP był znany działacz Julian Krasnodębski, a jej pierwszym komendantem mianowano zasłużonego weterana Józefa Urbańskiego. W ciągu stu lat działalności organizacją tą kierowało wieli zasłużonych i wybitnych weteranów, którzy nadawali jej odpowiedni charakter.

Obecnie na jej czele – od 2017 r. – stoi Tadeusz Guzik. Należało do niej także pięciu zasłużonych żołnierzy, którzy za swoje bohaterstwo w walkach o Polskę byli uhonorowani Orderem Wojennym Virtuti Militari. Kawalerowie tego prestiżowego odznaczenia wojskowego to: Dyzio Budnicki, Edward Polesiński, Stanisław Gardiasz, Tadeusz Kasztelan i legionista kpt. Czesław Slaw-Goralik.

Członkami SWAP byli żołnierze posiadający doświadczenie zdobyte w walkach na wielu polach bitewnych Europy i Afryki, poczynając od żołnierzy kampanii wrześniowej, poprzez lotników i marynarzy polskich, aż po żołnierzy walczących pod dowództwem generałów: Maczka, Sosabowskiego, Kopańskiego oraz legendarnego dowódcy 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. W stowarzyszeniu znaleźli się także żołnierze Armii Krajowej, bohaterowie Powstania Warszawskiego walczący pod dowództwem gen. „Bora” Komorowskiego, sybiracy oraz byli jeńcy niemieckich obozów koncentracyjnych i obozów pracy.

W 1970 r. filadelfijska placówka liczyła 153 członków. Już kilka lat po rozpoczęciu działalności, w 1929 r. weterani z Placówki 12. SWAP zakupili posesję przy East Clearfield w Filadelfii, gdzie zorganizowali swoją siedzibę nazwaną Ogniskiem Weterana Polskiego. W 1946 r. zakupili nowy budynek mieszczący się w polskiej dzielnicy Port Richmond, który w 2000 r. został sprzedany. Natomiast w 1958 r. Placówka 12. SWAP przeniosła się do nowej – prężnie działającej do dziś – siedziby, którą jest Polanka Weterańska, znajdująca się przy 3258 Kinghts Road w Bensalem, PA.

Placówka ta nie tylko skupiała polskich weteranów, ale także udzielała wsparcia żołnierzom rannym i poszkodowanym w czasie wojen, a znamiennym elementem jej działalności były liczne akcje charytatywne związane z tą pomocą. Każdego roku odbywała się, zapoczątkowana w Filadelfii, popularna Akcja Bławatka, która szybko rozpowszechniła się na całe stowarzyszenie przyczyniając się do stworzenia zwiększonego Funduszu Inwalidzkiego im. Ignacego Paderewskiego – obecnie działa Fundacja SWAP, która nadzoruje rozdział funduszów inwalidzkich.

Placówka 12. jest obecnie jednym z najbardziej aktywnych oddziałów SWAP w Ameryce Północnej. Jej członkowie biorą udział w licznych patriotycznych i rocznicowych uroczystościach pielęgnując tym samym tradycję zapoczątkowaną przez jej założycieli oraz sławiąc bohaterstwo i propagując historię Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej. W uroczystościach zorganizowanych przez Placówkę 12. SWAP w przeszłości wzięli udział m.in.: wódz Błękitnej Armii gen. Józef Haller oraz dowódca AK, naczelny wódz i premier rządu RP na uchodźstwie gen. Tadeusz „Bór” Komorowski.

W 1933 r. delegacja Placówki 12. SWAP uczestniczyła także w powitaniu jednego z ojców polskiej niepodległości Ignacego Jana Paderewskiego, który wówczas dał wspaniały koncert chopinowski w filharmonii w Filadelfii. W siedzibie Placówki 12. SWAP odbyło się również wiele ważnych spotkań oraz walnych zjazdów tej organizacji.

W 2018 r. stworzono w jej siedzibie Izbę Żołnierską, czyli muzeum mające umożliwić młodej polonijnej generacji poznanie historii walki o niepodległą Polskę.

PATRON 12. PLACÓWKI SWAP

Podporucznik Lucyan Chwałkowski jet pierwszeym oficerem Błękitnej Armii, który poległ we Francji, gdzie w Szampanii walczył z Niemcami o niepodległą ojczyznę. Został ranny w nocy z 9 na 10 lipca 1918 r. Umierał mając pełną świadomość, a ostatnie słowa, jakie wypowiedział tuż przed śmiercią, brzmiały: „To dla Polski!”.

Na wniosek dowództwa francuskiego przed samą śmiercią został udekorowany telegraficznie przez prezydenta Republiki Francuskiej Orderem Narodowym Legii Honorowej. Ówczesny szef Armii Polskiej we Francji gen. Louis Archinard złożył mu hołd w depeszy nadanej z Paryża w lipcu 1918 roku. Napisał w niej m.in., że: „Podporucznik Chwałkowski zginął jak bohater, z prostymi, lecz wzniosłymi słowami na ustach: 'To dla Polski!’. Był to ostatni, serdeczny okrzyk, okazujący jaki duch panuje w pokoleniu Polaków, którzy z różnych części świata zebrali się by nieść krew swej Ojczyźnie”.

Pośmiertnie został także odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Natomiast weterani z okolic Filadelfii upamiętnili bohaterskiego żołnierza Błękitnej Armii nadając Placówce 12. SWAP w Filadelfii-Bensalem, tuż po jej powstaniu –imię Lucyana Chwałkowskiego. Również jego portret zdobi – „ku wiecznej pamięci” –siedzibę tejże placówki.

Podczas jubileuszu 100-lecia jej istnienia na uroczystości pojawił się jego bratanek – dr Walter Chwals. Nie krył on radości z tego powodu, że mógł uczestniczyć w tym wyjątkowym wydarzeniu oraz dumy z bohaterstwa i patriotyzmu swojego stryja. Był bardzo zadowolony z faktu, że jego imię nosi tak ważna i bardzo aktywna organizacja.

„Czuję się jak Polak urodzony w Stanach Zjednoczonych, co jest zasługą mojego ojca, który był wielkim patriotą. Podobnie jak mój stryj, który oddał swoje życie za Polskę, zresztą ostatnie jego słowa brzmiały: 'To dla Polski!'” – podkreślił w rozmowie z „Nowym Dziennikiem” Walter Chwals. Znany w amerykańskim środowisku doktor z dziecięcego szpitala Tufts Medical Center w Bostonie swoje patriotyczne nastawienie do Polski zawdzięcza nie tylko stryjowi, ale również swojemu ojcu.

„Był bardzo dumny ze swojego pochodzenia i chciał, żebyśmy my czuli podobnie. Jego serce było oddane Polsce i był dla nas pięknym przykładem tego, co znaczy być dobrym Polakiem. Wpajał nam od dziecka, że Polska jest wielkim krajem, i rzeczywiście przekonałem się o tym sam” – wyjaśnił dr Walter Chwals, który nie tylko ma żonę polskiego pochodzenia, ale także studiował medycynę w naszym kraju.

„Polska dała mi bardzo dużo i jestem dumny z tego, że wykształciłem się w ojczyźnie mojego ojca i stryja. Gdy pierwszy raz pojechałem do Polski, to już w ciągu pierwszego tygodnia poczułem się jak w domu” – podkreślił bratanek ppor. Lucyana Chwałkowskiego.

ODZNACZENIA

Stulecie działalności Placówki 12. SWAP było doskonałą okazją do odznaczenia zasłużonych członków tej organizacji. Medale wyróżnionym weteranom były przyznane 18 sierpnia br. jednogłośne przez zarząd tej placówki. Zostały wręczone podczas jubileuszowej uroczystości przez: płk. Sylwestra Szopieraja, płk. Krzysztofa Stecia, naczelnego komendanta SWAP Tadeusza Antoniaka, komendanta Okręgu 10. SWAP Mirosława Płotkę oraz komendanta Placówki 12. SWAP Tadeusza Guzika.

Odznaczenia otrzymali:

• Miecze Hallerowskie: Wojtek Michalik

• Krzyż Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej: Roman Babula, Władysław Dziki, Czesław Gajownik, Roman Gryczewski, Janusz Romański, Mieczysław Smagacz, Jacek Szklarski, Marian Szumal i Krzysztof Wawrzyniak

• Krzyż Zasługi SWAP: Tadeusz Antoniak, Tadeusz Guzik i Zbigniew Wrzos

• Medal zaslugi SWAP: Jerzy Kiszlo i Dariusz Tomczak

• Medal 100-lecia SWAP: Jacek Rutkowski

• Medla 75-leciia SWAP: Zbigniew Zasada.