Wybory prezydenckie świętem demokracji

Kiedy nasi rodacy mieszkający w Stanach Zjednoczonych będą mogli oddać swoje głosy w wyborach prezydenckich?

Konsul generalny Mateusz Sakowicz (MS): Polonia tradycyjnie głosuje dzień wcześniej niż ma to miejsce w Polsce, tak więc w naszym okręgu konsularnym będzie to można zrobić w sobotę, 17 maja, w godzinach od 7:00 rano do 21:00 wieczorem. Ten termin i godziny będą obowiązywały we wszystkich komisjach wyborczych. Oczywiście dotyczy to pierwszej tury wyborów, bo być może okaże się, że będzie musiała być także przeprowadzona druga tura. Jednak o tym przekonamy się dopiero po ogłoszeniu wyników pierwszej tury, i jeśli zajdzie taka potrzeba to ponowne głosowanie odbędzie się w sobotę, 31 maja.

Ile będzie obwodów wyborczych i czy są jakieś nowe w porównaniu z dotychczasowymi wyborami?

Wicekonsul Anna Wańczyk (AW): W sumie będzie 15 komisji wyborczych. Mamy pięć obwodów do głosowania w Nowym Jorku, w tym jeden nowy na Staten Island. Z kolei w New Jersey będą cztery obwody w tym jeden nowy w mieście Wallington, a w Connecticut tym razem będą dwa, ponieważ tam również stworzyliśmy dodatkową komisję wyborczą. Poza tym obwody wyborcze będą także na Long Island i w Buffalo na północny stanu Nowy Jork oraz w Bostonie, w stanie Massachusetts.

Czy będzie można głosować korespondencyjnie?

AW: Głosować będzie można tylko i wyłącznie osobiście. Kodeks wyborczy wyłącza głosowanie korespondencyjne oraz poprzez pełnomocnika poza granicami kraju.

Czyli osoby, które z różnych powodów nie będą mogły udać się do obwodów wyborczych nie będą mogły zagłosować?

MS: Niestety nie. Tak to jest określone w kodeksie wyborczym.

Kto będzie zasiadał w komisjach wyborczych?

AW: Zgodnie z kodeksem wyborczym komisje będą liczyły od pięciu do trzynastu osób, przy czym w każdej komisji będzie jedna osoba wskazana przez konsula. Natomiast jeżeli chodzi o konkretne nazwiska, to jeszcze ich nie znamy, ponieważ dopiero teraz, kiedy ukazało się rozporządzenie dotyczące tworzenia tych obwodów do głosowania będziemy przyjmować zgłoszenia. Na pewno otrzymamy zgłoszenia od osób, które wcześniej zasiadały w takich komisjach, ale generalne każdy może osobiście zgłosić się do komisji wyborczej i przesłać odpowiedni wniosek. Specjalny druk można znaleźć na stronie Państwowej Komisji Wyborczej (www.pkw.gov.pl), a także na naszej konsularnej stronie internetowej (https://www.gov.pl/web/usa).

Jakie warunki trzeba spełnić, żeby móc wnioskować o zasiadanie w komisji wyborczej?

AW: Należy mieć polski paszport, który musi być ważny zarówno w dniu pierwszej jak i drugiej tury wyborów, a także posiadać pełnię praw publicznych. W tym celu składa się odpowiednie oświadczenie.

Te warunki dotyczą zarówno członków komisji, przewodniczących oraz obserwatorów i mężów zaufania, czy też jest to w jakiś sposób zróżnicowane?

AW: To dotyczy wszystkich członków, jednak my jako Konsulat Generalny nie zajmujemy się obserwatorami i mężami zaufania, nie koordynujemy ich pracy. Mężów zaufania i obserwatorów ma obowiązek wylegitymować komisja wyborcza. Natomiast jeśli chodzi o przewodniczącego i jego zastępcę, to w sposób demokratyczny wybiera ich komisja na pierwszym posiedzeniu, tuż po formalnym jej utworzeniu przez konsula generalnego. Szczegółowo tryb i sposób ich wyboru reguluje odpowiednia uchwała Państwowej Komisji Wyborczej.

Przejdźmy teraz do tego co trzeba spełnić i jakie dokumenty należy posiadać żeby móc wziąć udział w wyborach?

MS: Pierwszym krokiem jest rejestracja. Najlepszą formułą do tego jest wykorzystanie właściwego portalu internetowego e-wybory (https://ewybory.msz.gov.pl). Tam robi się to bardzo szybko i sprawnie, i jeśli ma się wcześniej przygotowany dokument, czyli paszport, to rejestracja zajmuje około dwóch minut. Warto przy okazji zwrócić uwagę, żeby używać polskich znaków diakrytycznych, czyli polskich literek, jeśli mamy je w swoich danych. Nawet jeśli korzystamy z komputera, który nie ma ich aktywowanych, to system e-wybory ma opcję, dzięki której można z tych znaków w bardzo łatwy sposób skorzystać. Reasumując, przy rejestracji polecamy korzystanie z formuły e-wybory, ponieważ jest ona bardzo przyjazna dla wyborcy.

AW: Poza tym poprzez tę stronę, w przypadku potrzeby, możemy do 15 maja samodzielne zmienić obwód głosowania. Natomiast jeśli komuś nie odpowiada formuła rejestracji poprzez portal e-wybory, lub będzie miał z tym jakiekolwiek problemy, to może także swoje zgłoszenie przesłać pisemnie tradycyjną pocztą do Konsulatu Generalnego lub przyjść do nas osobiście w godzinach pracy urzędu, w dodatku bez konieczności wcześniejszej rejestracji. Odpowiednie formularze są już dostępne w sali petentów. Można je także przesłać do nas pocztą elektroniczną na adres: nowyjork.wybory@msz.gov.pl lub faksem pod numer: (646) 237 2116. Przy okazji chciałabym podkreślić, że poza granicami Polski należy się rejestrować przed każdymi wyborami, co oznacza, że np. jeśli wzięliśmy udział w wyborach parlamentarnych, automatycznie nie upoważnia nas to do głosowania w kolejnych wyborach. Warunkiem koniecznym jest każdorazowa rejestracja. Warto też zwrócić uwagę na ilość osób, które zarejestrowały się wcześniej do poszczególnych obwodów wyborczych (taka wiadomość jest wyświetlana w systemie e-wybory) i zapisać się do takiego, który nie tylko jest najbliżej, ale też ma mniej zgłoszonych osób, bo to na pewno wpłynie na sprawność głosowana w danym obwodzie, a dzięki temu możemy uniknąć stania w kolejkach. 

Co w przypadku jeśli ktoś w ostatniej chwili będzie musiał wyjechać np. do Polski, a jest zarejestrowany do wyborów w którymś z okręgów do głosowania w Stanach Zjednoczonych? 

AW: Do 15 maja okręg wyborczy można zmienić samodzielnie na portalu e-wybory, jednak w przypadku wyjazdu do Polski sugerujemy raczej przyjście do Konsulatu Generalnego i pobranie specjalnego zaświadczenia. W tej sprawie nie trzeba się wcześniej zapisywać tylko wystarczy przyjść do nas z paszportem w godzinach pracy urzędu, a odpowiedni dokument zostanie wydany w kilka minut.

Jakie dokumenty są wymagane do rejestracji? Czy to musi być paszport, czy też można do tego celu wykorzystać dowód osobisty lub polskie prawo jazdy?

MS: Wyłącznie paszport. Nie może to być ani dowód osobisty, ani prawo jazdy, ani też żaden amerykański dokument. W polskim paszporcie są zawarte wszystkie potrzebne nam dane. Jedynym dodatkowym elementem, który jest wymagany przez system rejestracyjny, a którego nie ma w paszporcie, jest nazwisko panieńskie matki. Jest to dodatkowy element weryfikacyjny.

A co w przypadku osób, które nie mają ważnego paszportu?

AW: Takie osoby mogą sobie wyrobić paszport tymczasowy, który również jest ważny przy rejestracji i wyborach. Muszą to jednak zrobić do 13 maja ponieważ wtedy system rejestracyjny się zamyka i nie będzie można już dopisać się do listy wyborców. Zachęcamy do tego żeby w tym celu zapisać się na wizytę paszportową w godzinach pracy urzędu. Standardowo te zapisy na wizyty uruchamiane są na naszej stronie internetowej codziennie wieczorem o godzinie dwudziestej. Przy tej rejestracji wybieramy tryb wizyty, czyli wnioskujemy o paszport dziesięcioletni i o paszport tymczasowy, który jest wydawany w przeciągu kilku dni. Poza tym za dodatkową opłatą można wnioskować o wydanie paszportu tymczasowego w trybie ekspresowym, wtedy jest on wyrabiany w przeciągu kilku godzin. Można go wówczas odebrać osobiście lub – jeśli petent sobie tego życzy – możemy go wysłać do niego drogą pocztową.

Paszport tymczasowy mogą chyba wyrobić tylko osoby, którym ważność paszportu dziesięcioletniego wygasła niedawno. A co z tymi, którzy w tej kwestii mają wieloletnią przerwę i muszą np. potwierdzić obywatelstwo? Czy takie osoby zdążą załatwić formalności paszportowe i wziąć udział w najbliższych wyborach prezydenckich? 

AW: W tym przypadku sytuacja jest dosyć skomplikowana i patrząc na to, że do wyborów pozostało nieco więcej niż miesiąc, to raczej nie uda się załatwić wszystkich formalności urzędowych. Tak więc uważam, że nie ma żadnej szansy żeby osoby, które muszą potwierdzić obywatelstwo, uzyskały paszport przed 13 maja, kiedy kończy się rejestracja do wyborów.  

Zarówno doświadczenie sprzed lat, jak również aktualne sondaże wskazują, że wybory prezydenckie najprawdopodobniej będą miały dwie tury. Jeśli tak się stanie, to czy osoby zarejestrowane do wyborów w pierwszej turze będą musiały rejestrować się ponowne czy też automatycznie pozostają już w systemie?

MS: Rejestracja jest ważna na obie tury i nic nie trzeba już robić.

AW: Może się jednak zdarzyć taka sytuacja, że ktoś musi zmienić miejsce głosowania. W takiej sytuacji będzie to można zrobić samodzielnie przez system e-wybory albo też będzie także można pobrać, po pierwszej turze, zaświadczenie z Konsulatu Generalnego RP. Będziemy je wydawać do 29 maja.

MS: Warto przy okazji podkreślić, że w przypadku złożenia wniosku przed 15 maja, wyborca otrzyma dwa zaświadczenia, od razu na dwie tury. Należy też zwrócić uwagę, żeby ich nie zgubić, ponieważ nie będzie można otrzymać duplikatu.

A co mają zrobić osoby, które nie były zarejestrowane do pierwszej tury a chciałby wziąć udział w drugiej turze? Czy wtedy będą się mogły jeszcze zarejestrować?

AW: Portal e-wybory, jeśli chodzi o rejestrację do wyborów, jest dostępny tylko do 13 maja. Później mogą z niego skorzystać tylko osoby zarejestrowane jeśli np. będą potrzebowały zmienić obwód do głosowania. Natomiast nie będzie możliwości dopisania się do listy wyborców przez osoby, które nie głosowały w pierwszej turze.

Co należy zabrać ze sobą udając się do obwodowej komisji wyborczej, żeby móc udowodnić swoją tożsamość i odebrać kartę do głosowania?

MS:  Każda osoba musi pokazać swój ważny paszport. Nie może być tak, że ktoś np. zarejestrował się do wyborów i ma w domu ważny paszport, a do głosowania przychodzi z polskim dowodem osobistym lub amerykańskim prawem jazdy. Tak więc ważny polski paszport jest koniecznym dokumentem zarówno do rejestracji jak i udziału w wyborach.

AW: Przed wydaniem karty do głosowania komisja ma nawet obowiązek wylegitymowania i sprawdzenia na podstawie paszportu tożsamości osoby biorącej udział w wyborach.

A czy potwierdzenie rejestracji, które otrzymuje się z systemu e-wybory również należy zabrać ze sobą?

MS: Ono nie jest warunkiem sine qua non, przez co nie jest wymagane. Natomiast myślę, że warto je mieć przy sobie.  

AW: Zaświadczenie to ułatwia wyjaśnić wszelkie problematyczne sytuacje związane z rejestracją czy wyborem obwodu wyborczego, które mogą się pojawić przy sprawdzaniu tożsamości i odbiorze karty do głosowania. Dlatego faktycznie, mimo że nie jest wymagane, to warto je mieć przy sobie.

Na zakończenie naszej rozmowy proszę powiedzieć dlaczego warto, a nawet należy wziąć udział w wyborach prezydenckich?

MS: Przede wszystkim dlatego, że jest to święto demokracji. Zachęcamy wszystkich do wzięcia udziału w wyborach, bo zależy nam żeby nasi rodacy mieszkający w Stanach Zjednoczonych – a przecież wiemy, że są żywotnie zainteresowani Polską, ponieważ się z nimi spotykamy – wpływali na to kto w Polsce rządzi. Dlatego też z całego serca zachęcamy do rejestracji i głosowania. Po to tworzymy 15 obwodów do głosowania żeby maksymalnie wyjść naprzeciw oczekiwaniom Polonii oraz by to święto demokracji faktycznie zaistniało, a także żeby wszyscy mogli współuczestniczyć w tym, w jakim kierunku Polska zmierza względem i w ślad za ich preferencjami.

AW: Myślę że w Stanach Zjednoczonych mieszka bardzo dużo polskich obywateli, dla których to polskie obywatelstwo jest bardzo ważne, i z tego obywatelstwa wynika prawo oddania głosu w każdych wyborach jakie są w Polsce przeprowadzane. My zawsze staramy się i dokładamy wszelkich wysiłków żeby to głosowane ułatwić i stworzyć tyle obwodów ile potrzeba. Dlatego bardzo zachęcamy żeby skorzystać z tego prawa wyborczego. Przy okazji jeszcze raz polecamy portal e-wybory, a także naszą skrzynkę: nowyjork.wybory@msz.gov.pl gdzie można także zgłaszać różne swoje sugestie. Jesteśmy na nie otwarci i chętnie na nie odpowiemy. Istnieje także specjalna zakładka dotycząca wyborów prezydenckich na naszej stronie internetowej. Można tam znaleźć m.in. informacje potrzebne kandydatom i członkom komisji, a także wyborcom. 

MS: Chodzi nam też o to żeby to wszystko również sprawnie zadziałało. Zależy nam nie tylko na ilości, ale także na jakości przebiegu wyborów.

Z tego co pamiętam to wybory prezydenckie zawsze cieszyły się największą popularnością wśród Polonii.

MS: Ma pan rację, chociaż rekord frekwencyjny padł niedawno podczas wyborów parlamentarnych w październiku 2023 roku, ale nie mamy nic przeciwko temu, żeby ten rekord teraz pobić.

Rozmawiał Wojtek Maślanka

************

Obwody do głosowania w nowojorskim okręgu konsularnym:

• Nowy Jork I, 233 Madison Avenue (Jan Karski Corner), New York, NY 10016

• Nowy Jork II, 177 Kent Street, Brooklyn, NY 11222

• Nowy Jork III, 100 McGuinness Boulevard, Brooklyn, NY 11222

• Nowy Jork IV, 61-21 56th Road, Maspeth, NY 11378

• Nowy Jork V, 109 York Avenue, Staten Island, NY 10301

• Buffalo, 128 Wilson Street, Buffalo, NY 14212

• Copiague, 1 Molloy Street, Copiague, NY 11726

• Floral Park, 309 Jericho Turnpike, Floral Park, NY 11001

• Clark, 177 Broadway, Clark, NJ 07066

• Linden, 131 East Edgar Road, Linden, NJ 07036

• Passaic, 6 Wall Street, Passaic, NJ 07055

• Wallington, 127 Paterson Avenue, Wallington, NJ 07057

• New Britain, 112 Grove Street, New Britain, CT 06053

• Stamford, 804 Atlantic Street, Stamford, CT 06902

• Boston, 655 Dorchester Avenue, Boston, MA 02127