„Archiwum katyńskie” trafi do Polski

 Wojtek Maślanka

Uroczyste przekazanie „Archiwum katyńskiego” miało miejsce w sobotę, 6 września, w Konsulacie Generalnym RP na Manhattanie. Gospodarzem miejsca był konsul generalny Mateusz Sakowicz, który wraz ze swoim zespołem konsularnym oraz grupą archiwistów koordynował całą akcję związaną z odpowiednim skatalogowaniem, zabezpieczeniem i przesłaniem cennych artefaktów do Polski.

Ceremonię prowadziła wicekonsul Anna Wańczyk, a gośćmi specjalnymi byli: wicepremier i minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski oraz darczyńca, kolekcjoner i badacz historyczny Wacław Godziemba-Maliszewski.

„To jest właściwy czas na przypominanie światu o zbrodniach sowieckich, bo niestety podobne zbrodnie mają miejsce teraz i mogą jeszcze mieć miejsce na nieludzkiej ziemi byłego Związku Radzieckiego. Znowu mamy kłamstwo, pranie mózgów oraz usprawiedliwianie pokoju przy pomocy nacjonalistyczno-imperialnej ideologii” – podkreślił podczas swojego przemówienia szef polskiej dyplomacji. Zwrócił również uwagę na panujący w komunistycznej Polsce kilkudziesięcioletni okres zatajania wiadomości na temat sowieckich zbrodni wojennych.

„Wtedy gdy ja chodziłem do szkoły, nie wolno było zadawać pytań na temat Katynia” – zaznaczył wicepremier. Mówił też o znaczeniu artefaktów i archiwaliów zgromadzonych przez Wacława Godziembę-Maliszewskiego, do których teraz będą mieli dostęp także inni naukowcy, historycy i badacze zbrodni katyńskiej.

„Mamy tu zbiór dokumentów, które władze Uniwersytetu Łódzkiego oceniły, że przyczyniają się do stanu naszej wiedzy” – stwierdził Radosław Sikorski.

Archiwalna kolekcja zawiera m.in.: korespondencję i dokumenty odnoszące się do sowieckich zbrodni wojennych, dziennik z podróży badawczych do Polski, książki i różne publikacje, archiwalne pisma i gazety, w tym .m.in.: wiele numerów „Gońca Krakowskiego” z czasów okupacji, kiedy to władze niemieckie informowały o odkryciu grobów katyńskich. Są także zdjęcia lotnicze wykonane przez Luftwaffe w latach czterdziestych ub.w. pokazujące zmiany terenu i infrastruktury w rejonie dokonywanych zbrodni, m.in. w okolicy: Katynia, Kozielska, Miednoje i Charkowa, a także dokumenty z początkowo utajnionych amerykańskich archiwów, w tym raportów wywiadowczych, do których Wacławowi Godziembie-Maliszewskiemu udało się dotrzeć dzięki pomocy prof. Zbigniewa Brzezińskiego.

Jego kolekcja powstawała przez około 40 lat, ale tematem Katynia i sowieckich zbrodni wojennych interesował się już od 14 roku życia, kiedy to dowiedział się od ojca o zamordowaniu w Kozielsku jego kuzyna Bolesława.

Poszukiwanie i analiza wszelkich dokumentów oraz wiadomości na ten temat jest życiową misją Wacława Godziemby-Maliszewskiego, który mimo przekazania swojego ogromnego i cennego, historycznego archiwum nie kończy swojej badawczej pracy. Jego „kolekcja katyńska” trafi niebawem do Archiwum Akt Nowych w Warszawie, a jej zawartość będzie udostępniana zainteresowanym według reguł tej instytucji.

Za ten bezcenny dar dla polskiej historii oraz za poświęcenie i pracę badawczą na temat zbrodni katyńskiej wicepremier Radosław Sikorski uhonorował Wacława Godziembę-Maliszewskiego odznaką honorową Ministerstwa Spraw Zagranicznych – Bene Merito, przyznawaną za zasługi dla Polski oraz za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej.

„Mam wielką satysfakcję, że mogłem udekorować pana Wacława Godziembę-Maliszewskiego, który poza swoją profesjonalną pracą poświęcił wiele lat na zbieranie i analizę dokumentacji dotyczącej zbrodni katyńskiej, w tym fotografii Luftwaffe oraz materiałów z amerykańskich archiwów i raportów służb wywiadowczych” – powiedział po oficjalnej części uroczystości szef polskiej dyplomacji. Po raz kolejny podkreślił, że dokumenty te, zdaniem polskich naukowców akademickich, znacząco poszerzają wiedzę i szczegóły dotyczące zbrodni katyńskiej.

„Jest to tym ważniejsze, że żyjemy w czasach gdy Rosja nie tylko znów ma imperialną ideologię, ale wręcz zaprzecza swoim zbrodniom oraz kaleczy i zmienia polskie cmentarze wojenne” – wyjaśnił minister spraw zagranicznych. Zwrócił również uwagę na fakt, że Kreml rości sobie prawo do decydowania o tym kto ma prawo być narodem, a kto nim być nie może.

„Przypominam, że zbrodnia katyńska była częścią planu wymazania polskich elit z życia narodowego. Dzisiaj ofiarą są głównie Ukraińcy i dlatego prawda o zbrodniach reżimu sowieckiego musi być pielęgnowana, bo gdyby nie była, zbrodnie powtórzą się ponownie” – dodał Radosław Sikorski. Zaznaczył też, że bardzo ważne jest aby pamięć o zbrodni katyńskiej weszła do krwiobiegu zbiorowej świadomości świata.

„Chodzi o to, by znalazło się to w podręcznikach szkolnych wielu krajów na świecie, żeby kolejne pokolenia wiedziały, że to miało miejsce, oraz że my, Polacy, mamy prawo czuć zaniepokojenie, wtedy gdy Rosja nam grozi, bo Rosja dokonywała zbrodni na naszych przodkach wielokrotnie” – podkreślił wicepremier.

************

Wacław Godziemba-Maliszewski urodził się w Szkocji w 1948 roku, a od 1961 roku mieszka w Stanach Zjednoczonych. Jest amerykańskim historykiem i archiwistą polskiego pochodzenia, który od lat gromadzi dokumenty dotyczące zbrodni katyńskiej. Po ukończeniu studiów wyższych w zakresie sztuk pięknych został ekspertem w dziedzinie badania autentyczności obiektów artystycznych oraz ich konserwacji. Zajmuje się także studiowaniem i interpretacją zdjęć dokumentujących sowieckie zbrodnie wojenne.

Na początku lat osiemdziesiątych zaczął zbierać i studiować źródła kartograficzne na temat Katynia i Charkowa. W 1988 roku rozpoczął badania zdjęć lotniczych wykonanych nad Katyniem przez Luftwaffe. W 1990 zajął się studiowaniem podobnych materiałów dotyczących Miednoje. Prowadził również specjalne badania dla Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie.

W celu podniesienia swoich umiejętności z zakresu fotointerpretacji, która wymaga wiedzy interdyscyplinarnej, konsultował się z wieloma amerykańskimi geofizykami oraz studiował literaturę naukową dotyczącą drugiej wojny światowej.

Za swoje badania na temat Katynia w przeszłości był odznaczony Medalem Katyńskim oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi dla RP. Obecnie został uhonorowany odznaczeniem Bene Merito.