Opowieść o jedynym już polskim kościele na Manhattanie

Ojciec paulin Jan Kolmaga był gościem Polskiego Uniwersytetu Ludowego, który ma siedzibę w Polskim Domu przy Academy Road w Filadelfii, w stanie Pensylwania. W niedzielę, 16 marca, wygłosił wykład zatytułowany „Historia kościoła Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika na Manhattanie”. Przybliżył słuchaczom historię powstania tej parafii, jego lokalizacji, przypomniał pierwszych proboszczów oraz opowiedział o roli paulinów w prowadzeniu parafii.

Dr Małgorzata Zaleska, prezes zarządu Polskiego Uniwersytetu Ludowego, powitała specjalnego gościa oraz licznych uczestników tego spotkania. Powitała też drugiego paulina, ojca Michała Czyżewskiego, który od 2022 roku jest proboszczem w parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Wcześniej, przez wiele lat, był proboszczem w parafii Bożego Ciała w Buffalo, NY. Zaprosiła przy okazji wszystkich do tradycyjnego poczęstunku. W trakcie wykładu i po jego zakończeniu każdy mógł bowiem poczęstować się pysznymi pączkami oraz kawą.

Ponad 150 lat  polskiej parafii na Manhattanie

Ojciec Jan Kolmaga na wstępie podkreślił, że parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika jest najstarszą polską parafią w Nowym Jorku, a prawdopodobnie także w stanie Nowy Jork. W tym samym roku została założona parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Buffalo, NY. W 1872 roku kardynał McCloskey wyraził zgodę na założenie polskojęzycznej parafii na Manhattanie i powołał na jej proboszcza księdza Wojciecha Mielcusznego. Ksiądz Mielcuszny przyczynił się do wybudowania tymczasowego, drewnianego kościoła przy 318 Henry Street. Pierwsza msza święta w tym kościele została odprawiona 18 grudnia 1875 roku.

W 1892 roku proboszczem parafii został ksiądz Jan Henryk Strzelecki. To dzięki niemu 27 maja 1900 roku został poświęcony i wmurowany kamień węgielny pod obecny kościół. 3 maja 1901 roku ksiądz Strzelecki odprawił pierwszą mszę świętą w nowym kościele, a 19 maja 1901 roku kościół poświęcili arcybiskup M.A. Corrigan oraz biskup J.M. Farley. Coraz więcej rodaków kościół ten przyciągał, bo stał się miejscem wzmacniania wiary katolickiej, ale też kultywowania polskiej historii i kultury. Ksiądz Strzelecki kierował parafią do 1918 roku, a rok później zmarł.

Kiedy Polska odzyskała niepodległość, parafia zaczęła przeżywać kryzys. A to dlatego, że w latach 1919-1923 wyjechało ze Stanów Zjednoczonych i wróciło do ojczyzny około 100 tysięcy rodaków. 10 marca 1924 roku proboszczem został ksiądz Feliks Burnat. Zarządzał parafią i służył wiernym najdłużej ze wszystkich księży, bo przez 40 lat – aż do roku 1964. Jak podkreślił ojciec Kolmaga, swoim sercem i oddaniem sprawił, że do tego kościoła przybywało coraz więcej ludzi, że parafia się rozwijała i umacniała. 25 sierpnia 1964 roku ksiądz Burnat zmarł.

Po nim proboszczem został ksiądz Jan Józef Karpiński i pełnił tę funkcję do czerwca 1986 roku. Ojciec Kolmaga zaznaczył, że był to trudny okres, bowiem nastąpiły zmiany w Kościele Katolickim i zmieniła się polityka imigracyjna w USA. W latach 60. i 70. ubiegłego wieku przybywało coraz więcej imigrantów z Azji i Ameryki Łacińskiej, osiedlali się w pobliżu kościoła i wypierali Polaków. Aby przyciągnąć nowych parafian, proboszcz wprowadził mszę świętą w języku angielskim.

1 lipca 1986 roku kierowanie parafią objęli zakonnicy paulini. Proboszczem został ojciec Lucjusz Tyrasiński, a wikariuszem Jan Michalak. Był 13. proboszczem w tej parafii i sprawował tę funkcję przez 10 lat. Był to trudny czas. Parafia była osłabiona, wymagała wzmocnienia zarówno duchowego, jak i materialnego. W 1989 roku została zamknięta szkoła parafialna, w której uczono dzieci historii Polski. Były lata, że w szkole uczyło się ponad tysiąc uczniów. Ogromna praca i oddanie ojców paulinów zaowocowały zwiększeniem liczby wiernych oraz liczby mszy świętych w języku polskim i angielskim. W latach 1989-1990 kościół został odnowiony. 23 czerwca 1991 roku w kościele zostało odsłonięte popiersie papieża Jana Pawła II, wykonane przez świetnego artystę Andrzeja Pityńskiego. Paulini otworzyli też polską szkołę i w soboty dzieci mogły się uczyć języka polskiego.

W latach 1996-2002 proboszczem był ojciec Krzysztof Wieliczko. To za jego kadencji, pod koniec 1998 roku, odrestaurowano zabytkowe organy piszczałkowe z początku XX wieku. Obecnie co roku odbywa się tam kilka koncertów. W latach 2002-2008 ojciec Wieliczko pełnił funkcję prowincjała Zakonu Paulinów w Stanach Zjednoczonych oraz przeora klasztoru w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown, PA. Potem przez 12 lat pełnił posługę administratora Fundacji Jana Pawła II w Rzymie. 

W maju 2022 roku parafia świętowała jubileusz 150-lecia, a przewodził mu proboszcz ojciec Karol Jarząbek. Aktualnie proboszczem jest ojciec Michał Czyżewski.

Wykładowca przypomniał, że na ścianach kościoła, przede wszystkim tuż przed wejściem i w sali parafialnej, zawisło wiele pamiątkowych tablic poświęconych między innymi: weteranom wojennym, ofiarom wojen, Helenie Modrzejewskiej, Henrykowi Sienkiewiczowi i Stowarzyszeniu Polonia Technika. To pokazuje więzi parafii z polską kulturą i historią.

Na zakończenie wykładu  ojciec Jan Kolmaga podkreślił, że kościół przy 7 Ulicy służył i wciąż służy kolejnym pokoleniom rodaków. Był centrum życia religijnego, a także narodowego nowojorskiej Polonii. I jest nim do dzisiaj. Parafia jest otwarta dla wiernych, więc działają w niej liczne grupy parafialne, między innymi: Towarzystwo Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika, Towarzystwo Matki Boskiej Częstochowskiej, Towarzystwo Św. Jadwigi i Katolicki Klub Dyskusyjny św. Jana Pawła II. Są też grupy „12-krokowe”, które pomagają osobom walczącym z problemem alkoholowym. 

Potem do ojca Kolmagi dołączył ojciec Michał Czyżewski i obaj odpowiadali na pytania słuchaczy. Jeden z nich zadał pytanie: czy parafia ma szanse na przetrwanie? „Jestem przekonany, że tak – odparł ojciec Jan Kolmaga. – To zależy przede wszystkim od aktywności i zaangażowania parafian oraz duszpasterzy. Parafia ma swoją misję i jeśli tę misję będziemy realizować parafia będzie służyć wiernym” – podkreślił paulin.

Regina Gorzkowska-Rossi, która przez wiele lat pisała ciekawe artykuły o Polonii w Filadelfii i stanie Pensylwania, przede wszystkim do Nowego Dziennika, zaproponowała, aby odszukać potomków ludzi, którzy byli pierwszymi wiernymi i stworzyli parafię, i dzięki temu stworzyć grupę wiernych i oddanych tej parafii.

Krótko o długiej historii ojca Kolmagi

Historia parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika na Manhattanie ma już ponad 150 lat. Wykładowca opowiedział tylko jej fragment, ale jakże ciekawy. Każdy uczestnik spotkania otrzymał ulotkę, na której był zaznaczony temat spotkania oraz informacja o wykładowcy.

Jan Kolmaga urodził się w Świerczynie w diecezji radomskiej. Po skończeniu nauki w liceum ogólnokształcącym, został powołany do wojska. Po odbyciu dwuletniej służby, postanowił wstąpić do zakonu. W 1975 roku wstąpił do Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika. Święcenia kapłańskie przyjął na Jasnej Górze w Częstochowie w 1982 roku. Po święceniach posługiwał w Polsce w parafiach i Sanktuariach Maryjnych prowadzonych przez Zakon Paulinów. W 1991 roku, decyzją przełożonych zakonu, został skierowany do pracy w Stanach Zjednoczonych. Pracował w Amerykańskiej Częstochowie, podejmując liczne wyzwania jako przełożony, przeor i dyrektor sanktuarium. Pracował także w parafii św. Kazimierza w Yonkers i Bożego Ciała w Buffalo w stanie Nowy Jork. Od dwóch lat posługuje na Manhattanie w najstarszej polskiej parafii w stanie Nowy Jork. Pasją księdza Jana jest sport, dobra książka, gotowanie i telewizyjne teleturnieje.

Autor: Janusz M. Szlechta

Zdjęcia: Janusz M. Szlechta

•

Polski Uniwersytetu Ludowy zaprasza na następne spotkanie 27 kwietnia, o godzinie 3 pm. Specjalnym gościem będzie znana pisarka Aleksandra Ziółkowska-Bohem, która opowie o historii powstania swoich dwóch najnowszych książek: „Melchior Wańkowicz Przypominamy” i „Ocean Czułości”.

Adres:

9150 Academy Road

Philadelphia, PA 19114

Email: margaret@polishpeoplesuniversity.org

tel. 610-613-9652

www.polishpeoplesuniversity.org