Polskie tablice na polu bitwy w Savannah

Peter Obst

Piękne stare miasto portowe Savannah w Georgii jest prawdopodobnie najbardziej znane w Polsce dzięki powieści kryminalnej „Północ w ogrodzie dobra i zła”, przetłumaczonej na język polski przez Piotra Wilczka (późniejszego ambasadora RP w USA). Trzeba jednak wiedzieć, że miasto z polskością łączą też inne fakty.

Są to np. samoloty odrzutowe Gulfstream, zakupione przez Polskę do oficjalnych podróży prezydenta RP, które zostały zbudowane w fabryce obok lotniska w Savannah. Ale oczywiście najważniejszy jest fakt, że generał Kazimierz Pułaski poległ tutaj podczas szarży konnej w bitwie pod Savannah 9 października 1779 r., w trakcie walk o niepodległość Ameryki. Ofiara Pułaskiego została upamiętniona piękną marmurową kolumną, stojącą w centrum miasta na placu Monterey.

Jednak pole, na którym miała miejsce bitwa, zostało w dużej mierze zapomniane. Chociaż w tym miejscu umieszczono odpowiednią tablicę, to na początku XXI w. pole to stało się zarośniętą krzakami działką miejską, otoczoną płotem z siatki drucianej. Takiego stanu nie mogło tolerować miasto tak dumne ze swojej historii i podziwiane przez turystów za wysadzone drzewami aleje i zabytkową architekturę.

W 2003 roku Savannah zakupiło pole bitwy. Battlefield Park powstał dzięki ciężkiej pracy archeologów z Coastal Heritage Society (Towarzystwo Dziedzictwa Wybrzeża), którzy zlokalizowali miejsce reduty Spring Hill, gdzie Kazimierz Pułaski poprowadził swoją ostatnią szarżę. Prywatne datki i wsparcie miasta Savannah przywróciły Battlefield Park jako miejsce czci. Odtworzono ziemne fortyfikacje, aby pokazać, jak wyglądała reduta.

Na polu położono 800 tablic granitowych, reprezentujących poległych lub rannych podczas bitwy. Tablice, ułożone w rzędy po dziesięć, przedstawiają atakujące kolumny. Aby sfinansować utrzymanie Battlefield Park, Coastal Heritage Society pozyskuje sponsorów, którzy następnie mogą zlecić wygrawerowanie na tablicach nazwisk osób, które brały udział w rewolucji amerykańskiej. Organizacje polonijne pod przewodnictwem powołanego przez Amerykańską Radę Kultury Polskiej Komitetu gen. Kazimierza Pułaskiego w Savannah odsłoniły już dziesięć takich tablic:

• (1) Kazimierz Pułaski, (2) Tadeusz Kościuszko i (3) Feliks Miklaszewicz, kapitan statku kaperskiego – sponsor: Raymond Okoński i Przyjaciele Sztuki Polskiej, Detroit, MI,

• (4) kapitan Fryderyk Paschke z piechoty Legionu Pułaskiego – sponsor: Ambasada RP w Waszyngtonie

• (5) kapitan Jan Zieliński, kawalerzysta legionu Pułaskiego – sponsor: Komitet Generała Pułaskiego w Savannah, GA

• (6) porucznik Karol Litomski, adiutant Pułaskiego – sponsor: Amerykańska Rada Kultury Polskiej

• (7) pułkownik Mihaly Kovacs, dowódca kawalerii Legionu Pułaskiego – sponsor: Pułaski Cadets z Perth Amboy, NJ

• (8) Józef (Joseph) Gabriel, marynarz – sponsor: Kluby „Gazety Polskiej” w Ameryce

• (9) Agrippa Hull, czarnoskórny pomocnik i przyjaciel Kościuszki – sponsor: Oddział Fundacji Kościuszkowskiej w Filadelfii z prezes Sylwią Czajkowską

• (10) kapitan Jan K. Mieszkowski – kawalerzysta służący we francuskim legionie Lauzuna – sponsor: Polska Fundacja Narodowa z siedzibą w Warszawie.

W tym roku na polu bitwy zostanie odsłonięta kolejna tablica jako upamiętnienie następnego patrioty, który wspierał rewolucję amerykańską. Ufundowała ją Polska Fundacja Narodowa w siedzibą w Warszawie. Z tej okazji minister kultury Piotr Gliński przesłał list do organizatorów i uczestników obchodów, który zostanie odczytany podczas uroczystości.

Tablicą zostanie uhonorowany Piotr Zabriskie (Zaborowski) (1721-1791), urodzony w Hackensack w stanie New Jersey. Sędzia powiatowy i patriota polskiego pochodzenia. W 1751 r. wybudował w Hackensack dom, który został później powiększony, aby stać się Mansion Hotel. Po wycofaniu się armii kolonialnej z Fort Lee gen. George Washington przeniósł swoją kwaterę główną do domu Zabriskich, gdzie przebywał od 13 do 21 listopada 1776 r. Zabriskie był sygnatariuszem ratyfikacji powiatowej Bergen Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Zmarł w powiecie Bergen w stanie New Jersey.

Odwiedzający pole bitwy są zaskoczeni, widząc na tablicach tak wiele polskich nazwisk, a przecież to tylko kilku z wielu Polaków, którzy wspierali sprawę wolności. Nigdy hasło „Za waszą i naszą wolność” nie zostało wyrażone bardziej wymownie niż poprzez działania tych osób. W pewnym sensie można powiedzieć, że Amerykańska Rada Kultury Polskiej znalazła skuteczną metodę edukowania społeczeństwa na temat polskiego wkładu w historię Ameryki.

Battlefield Memorial Park położony jest na rogu Louisville Road i MLK, Jr. Blvd. pomiędzy centrum dla zwiedzających a Muzeum Kolei Żelaznych w Savannah. Aby uzyskać więcej informacji, także na temat sponsorowania przyszłych tablic, można kontaktować się z Amerykańską Radą Kultury Polskiej (Edward Królikowski, e-mail: k2aek@att.net). Również na stronie internetowej Amerykańskiej Rady Kultury Polskiej (ACPC), można uzyskać dodatkowe informacje o jej działalności: www.polishcultureacpc.org.