Prawosławne tradycje bożonarodzeniowe na świecie

Nocne nabożeństwa i czuwania wigilijne poprzedziły przypadająca w sobotę święta Bożego Narodzenia w obrządku prawosławnym; zakończył się długi, 40-dniowy post. W prawosławiu niektóre bożonarodzeniowe zwyczaje są takie same jak w chrześcijaństwie zachodnim, ale są też specyficzne tradycje, jak dzielenie się prosforą czy łódeczka, będąca w Grecji symbolem Świąt i odpowiednikiem zachodniej choinki.

W wigilię w świątyniach prawosławnych odbyły się wieczorne nabożeństwa, a po nich całonocne czuwanie zakończone rano w pierwszy dzień Świąt uroczystą liturgią. Wyznawcy prawosławia Boże Narodzenie obchodzą według kalendarza juliańskiego, czyli trzynaście dni później niż katolicy. Zaliczane jest one do dwunastu wielkich świąt nieruchomych.

Cerkiew prawosławna nadaje Bożemu Narodzeniu bardzo bogatą oprawę liturgiczną i obrzędową. Wierni przygotowują się do spotkania Wcielonego Syna Bożego przez 40-dniowy post. Posiłek wigilijny rozpoczyna się od dzielenia prosforą (wypiekanym przaśnym chlebem) – odpowiednikiem opłatka w tradycji katolickiej.

W cerkwi nie ma żłóbka, ubiera się jedynie choinki. Wierni adorują Ikonę Bożego Narodzenia, która wystawiona jest na środku świątyni.

Pierwszego dnia świąt obchodzone jest narodzenie Jezusa w Betlejem – wtedy to odprawiana jest liturgia św. Bazylego Wielkiego. Drugiego czci się Najświętszą Maryję Pannę. Wyznawcy prawosławia co do zasady świętują też w trzeci dzień – wspominają wówczas św. Stefana (Szczepana), pierwszego męczennika. Drugiego i trzeciego dnia świąt odprawiana jest liturgia św. Jana Złotoustego.

W niektórych krajach byłego ZSRR wiele tradycji bożonarodzeniowych, jak 12 potraw na świątecznym stole, kolędowanie i szopka – jest analogicznych do tych w tradycji katolickiej. Natomiast zwyczaj dawania prezentów pod wpływem ateizacji w latach ZSRR przeniósł się na Nowy Rok. Święta prawosławne przypadają na długi okres świętowania, który przed rozpoczęciem wojny trwał na Ukrainie i w Rosji od 1 stycznia zazwyczaj do końca tygodnia następującego po zakończeniu świąt Bożego Narodzenia. Urzędy i instytucje państwowe w tym okresie nie działają, choć otwarte są sklepy.

W Grecji w której również dominują wyznawcy prawosławia obchody Bożego Narodzenia trwają aż 12 dni i zaczynają się, podobnie jak w obrzędach Kościoła rzymskokatolickiego 25 grudnia. Obchody te datują się jeszcze z czasów, gdy nie nastąpił rozdźwięk między kalendarzem gregoriańskim a juliańskim. 24 grudnia Grecy też zbierają się wieczorem na luźną rodzinną kolację w domu lub restauracji, dzieci kolędują z przyozdobioną gałązką drzewa oliwnego. W cerkwiach parafialnych rano służy się jutrznię i Boską Liturgię, na której wielu ludzi przystępuje do Eucharystii. Po nabożeństwach wierni wracają do domów i zasiadają do świątecznego stołu.

Głównym symbolem Bożego Narodzenia w Grecji jest nie choinka, a łódeczka. Stateczki, łódki i żaglowce wykonane ze świecących girland z lampek ozdabiają centralne place w miastach i domy prywatne. Jednak w epoce zwycięskiego globalizmu tradycyjne statki często sąsiadują ze stosunkowo niedawno zapożyczonymi choinkami, które są bardzo kolorowo udekorowane i przybrane świeczkami.

W Grecji prezenty dostaje się na Nowy Rok, a przynosi je św. Bazyli, odpowiednik naszego św. Mikołaja. Ta postać jest wzorowana na żyjącym w starożytności świętym, który poświęcił swoje życie pomocy innym.(PAP)

sm/ adj/