Psychologia FOMO: czego boisz się utracić?

Widzisz promocję na buty, które obserwujesz od dawna. Nie kupujesz. Są za drogie. I nagle pojawia się promocja. Nawet nie jakaś wielka. Ale ilość jest ograniczona. Kupujesz natychmiast. W dużym uproszczeniu tak działa mechanizm FOMO. Czyli Fear of Missing Out. Po polsku: lęk przed utratą, przegapieniem czegoś. I tutaj ciekawe dane z Uniwersytetu Warszawskiego: prawie 45% regularnie doświadcza tego uczucia! Wśród milenialsów i pokolenia Z odsetek ten wzrasta do 65%. 

W marketingu to świetnie znany i skuteczny mechanizm. Zakupy, edukacja online, czy rozrywka na Best Casinos PL, doskonale wpisuje się w tę psychologię promocji, bonusów i ofert dostępnych przez ograniczony czas. Współczesne kasyna online uzupełniają ten system wszelkimi sposobami: szybkie wpłaty i wypłaty, turnieje na prawdziwe pieniądze, specjalne oferty. Zostań na chwilę i zrozum jak dokładnie działa FOMO i jak nie dać się zwariować!

Krok 1: Zrozum. Co naprawdę dzieje się w Twojej głowie?

Z perspektywy ewolucyjnej, FOMO ma sens. Nasi przodkowie przetrwali dzięki przynależności do grupy — wykluczenie często oznaczało śmierć. Czas się zmieniły, ale znacznie szybciej, niż możliwości ewolucyjne naszego mózgu! W środku cały czas działamy wg starego schematu.

Świetnie wyjaśnia to Dr Małgorzata Wójcik, która mówi: „FOMO to nie wymysł współczesności. To pradawny mechanizm, który został wyostrzony przez technologię. Kiedy scrollujemy media społecznościowe, w mózgu zachodzą te same procesy, które kiedyś chroniły nas przed wykluczeniem z plemienia.”

Badania jej zespołu wykazały konkretne procesy neurobiologiczne towarzyszące FOMO:

• Dostajesz powiadomienie, aktywuje się Twój układ nagrody. Wtedy też dostajesz zastrzyk dopaminy, która odpowiada za odczuwanie przyjemności.
• Kiedy nie wiesz, co robią inni, rośnie poziom kortyzolu (hormonu stresu).
• Ciało migdałowate (to ono odpowiada za to jak przetwarzasz emocje), pracuje na zwiększonych obrotach.
• Aktywność kory przedczołowej, odpowiedzialnej za racjonalne myślenie, spada — dlatego trudno nam podjąć świadomą decyzję o odłożeniu telefonu

To nie przypadek, że trudno nam się oderwać od ekranu. Średni czas reakcji na powiadomienie z telefonu wynosi zaledwie 15 sekund, co potwierdza siłę tego mechanizmu. Jak zauważa dr Wójcik: „To nie jest kwestia słabej woli. To neurobiologia.”

Cyfrowy świat zaprojektowany, by wywołać FOMO

Media społecznościowe nie są neutralnym narzędziem komunikacji. Zostały zaprojektowane z myślą o maksymalizacji czasu, który na nich spędzamy. Jak? Wykorzystując nasze naturalne mechanizmy psychologiczne, w tym FOMO.

Profesor Tomasz Grzyb, psycholog społeczny, wyjaśnia, że platformy jak Instagram czy Facebook to mistrzowie manipulacji naszą uwagą. Algorytmy uczą się, co nas zatrzymuje, co nas angażuje, co sprawia, że klikamy — i podają nam coraz więcej takich treści.”

Dane z raportu Digital Poland 2023 są niepokojące:

• Przeciętny Polak w średnim wieku spędza online 6 godzin i 26 minut dziennie — to więcej niż czas poświęcany na sen przez wiele osób.
• 78% sprawdza telefon w ciągu pierwszych 15 minut po przebudzeniu.
• 59% przyznaje, że odczuwa niepokój, gdy nie może sprawdzić mediów społecznościowych.
• 42% regularnie doświadcza zazdrości wobec treści publikowanych przez znajomych.

„Co istotne,” dodaje profesor Grzyb, „widzimy tylko wycinek życia innych — zazwyczaj ten najbardziej atrakcyjny. To jak oglądanie samych happy endów filmów, bez trudnych momentów. Oczywiście, że nasze życie wydaje się blade w porównaniu.”

Eksperci zwracają uwagę na mechanizmy społecznościowe wykorzystywane przez twórców platform:

• Nieskończone przewijanie (infinite scrolling) – brak naturalnego końca strony.
• Zmienna nagroda (variable reward) – nigdy nie wiesz, czy następny post będzie interesujący.
• FOMO wbudowane w funkcje (np. „stories” znikające po 24h).
• Liczniki polubień i komentarzy jako mierniki społecznej aprobaty.

FOMO vs Twoje życie: jakie są konsekwencje?

Jak się okazuje, mamy do czynienia z paroma poważnymi obszarami ryzyka. Na pierwszy ogień nasze zdrowie mentalny. I nie chodzi tutaj o sam stres. Zobacz na te wyniki. Badania Uniwersytetu SWPS z 2023 roku pokazują, że osoby z wysokim poziomem FOMO doświadczają:

• Problemów ze snem (48% badanych) – trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy, aby sprawdzić powiadomienia.
• Trudności z koncentracją (53%) – rozbiegane myśli, niemożność skupienia się na jednym zadaniu.
• Obniżonej samooceny (67%) – ciągłe porównywanie się z wyidealizowanymi obrazami innych
• Impulsywnych zachowań (39%) – podejmowanie decyzji pod wpływem chwili, by nie przegapić okazji.

Paradoksalnie, próbując być na bieżąco ze wszystkim, coraz mniej jesteśmy obecni w naszym własnym życiu. Nie bez uszczerbku pozostają też finanse. Okazuje się, że kupujemy w obawie przed utratą, a nie ze względu na realne potrzeby. Tutaj z liczbami przychodzi NBC w raporcie o Finansach Polaków za 2022:

• 36% osób w wieku 35-45 lat przyznaje, że wydaje pieniądze na doświadczenia (koncerty, podróże, wydarzenia), których nie planowali, by „nie czuć się wykluczonym”.
• 28% zaciąga zobowiązania finansowe (kredyty, pożyczki), by móc uczestniczyć w wydarzeniach towarzyskich.
• 41% dokonuje nieplanowanych zakupów pod wpływem trendów w mediach społecznościowych.
• 23% regularnie kupuje produkty, których nie potrzebuje, by „być na czasie”.

Jak wyrwać się z pułapki FOMO?

Psycholodzy coraz częściej mówią o JOMO — Joy Of Missing Out, czyli radości z przegapienia.  Na przekór FOMO, podejmujesz tutaj świadomą decyzję. Wiesz, że coś Cię omija i zgadzasz się na to. Dlaczego to działa? Często się okazuje, że mówiąc „nie” w jednym miejscu, mówisz „tak” w innym. Nierzadko ważniejszym dla Twojego ducha i portfela.

Tutaj pojawia się też pojęcie tzw. diety niskoinformacyjnej. Jeśli potrafisz zrezygnować z bycia na bieżąco ze wszystkim dookoła, czekają Cię dobre rzeczy. A przynajmniej tak mówią statystyki. 34% mniej stresu i 42% więcej poczucia kontroli nad swoim życiem!

Jeśli jesteś w pętli FOMO, tutaj masz kilka wskazówek, jak z tego wyjść:

1. Audyt cyfrowy: Sprawdź, ile czasu spędzasz w poszczególnych aplikacjach i porównaj, co z tego masz. Tam, gdzie niczego nie wynosisz, wytnij, odinstaluj.
2. Cyfrowe granice: Ustal, w jakich godzinach dajesz sobie czas na Social Media. Przed spaniem, zostaw telefon w innym pokoju. 
3. Praktyka uważności: Daj sobie, chociaż 10 minut każdego dnia na bycie tu i teraz. Żadnego myślenia o przyszłości, ani przeszłości.
4. Regularne cyfrowe detoksy: zacznij od wyłączenia powiadomień w weekendy. Szybko dojdziesz do wyłączenia telefonu na parę dni. Może sport będzie w tym czasie dobrym pomysłem?
5. Dziennik wdzięczności: albo jakikolwiek dziennik na początek. Po prostu daj sobie codziennie chwilę, na zapisanie przemyśleń.

Podejmiesz rękawice? Zamienisz FOMO na JOMO? Niezależnie od wszystkiego, niech to będzie Twój świadomy wybór!