„Wszystkie wielkie rzeczy powstają z małych…”

Elżbieta Popławska

Inicjatorem tego wydarzenia był dr Henryk Cioczek, pomysłodawca filmu i autor scenariusza.

Doktor nauk medycznych Henryk Cioczek to znany polonijny działacz, koneser sztuki i promotor polskiej kultury, a równocześnie pragmatyk w promowaniu życiowych wartości, posiadający charyzmę, dzięki której potrafi przekonać innych do wspólnego działania. Jest autorem wielu artykułów i sześciu książek o tematyce historycznej i popularnonaukowej. Posiada bogatą kolekcję dzieł sztuki oraz pamiątek związanych z historią medycyny, w tym z odkryciem struktury DNA.

Otwierając spotkanie przypomniał, że Narodowe Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej, zwane Amerykańską Częstochową, jest nie tylko miejscem polonijnych pielgrzymek, ale także największym polskim cmentarzem w Stanach Zjednoczonych. Film „Beacon Hill. Amerykańska Częstochowa”, który opowiada o historii powstania polskiego Sanktuarium Maryjnego w Doylestown i roli, jaką odegrał w tym paulin Michał Zembrzuski, zawiera wiele materiałów archiwalnych, ważnych dla historii Polski i Polonii, ukazuje ścisły związek polskości i katolicyzmu. Reżyserem filmu oraz autorem zdjęć jest Jarosław Mazur, a producentem – Telewizja Lublin. Film zdobył jedną z głównych nagród na Festiwalu Filmu Polskiego w Chicago 2020 w kategorii „losy Polaków”.

Jak przypomniał dr Cioczek, w tym roku mija 20 lat od śmierci o. Michała Zembrzuskiego i zapewne film jest najmilszym wspomnieniem o tym polskim patriocie, dzięki któremu powstało nie tylko Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej, ale również Centrum Polsko-Słowiańskie i Polsko-Słowiańska Federalna Unia Kredytowa na Greenpoincie, „Nowy Dziennik”, wiele kościołów, a nawet przychodnia lekarska (nie tylko dla emigrantów, których zawsze wspierał). Film o Amerykańskiej Częstochowie pokazuje, ile może osiągnąć człowiek, który nie boi się wyzwań, gdyż prowadzony jest głęboką wiarą w Boga.

***

Paulin Michał Zembrzuski przybył do Stanów Zjednoczonych w 1951 roku. W 1953 zakupił działkę o powierzchni 40 akrów na rolniczych terenach stanu Pensylwania, w okolicach miasteczka Doylestown. We wrześniu 1953 władze diecezjalne udzieliły pozwolenia na założenie klasztoru z sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej na terenie archidiecezji Filadelfia. W listopadzie tegoż roku Stolica Apostolska wydała akt erekcyjny, pozwalający na założenie nowego klasztoru i założenie zakonu paulinów w USA. W grudniu władze w Doylestown wydały specjalny akt pozwalający na użycie zakupionych terenów pod budowę klasztoru i sanktuarium.

W czerwcu 1955 roku została otwarta tymczasowa kaplica Matki Bożej Częstochowskiej. Urządzono ją w pofarmerskiej stodole. Kaplica wyglądała bardzo ubogo i prymitywnie, ale jak powiedział ks. kardynał O’Hara do ojca Zembrzuskiego, dodając mu odwagi do działania: „Wszystkie wielkie rzeczy powstają z małych. Nasze zbawienie poczęło się w stajni Betlejem”.

Dla uczczenia chrztu Polski kaplica w 1966 roku została przebudowana na sanktuarium, które 16 października zostało poświęcone przez arcybiskupa (późniejszego kardynała) Johna Króla i przyjęło pierwszych pielgrzymów. Kazanie w językach polskim i angielskim wygłosił bp Władysław Rubin – delegat prymasa Polski, kardynała Stefana Wyszyńskiego, któremu władze komunistyczne nie zezwoliły na wyjazd z Polski. Nieobecność prymasa na uroczystościach milenijnych w USA zaznaczona została pustym fotelem, na którym umieszczono biało-czerwone kwiaty i koronę cierniową. Przez wszystkie pozostałe lata kardynał Wyszyński bardzo wspierał działalność o. Zembrzuskiego w USA.

W uroczystości w 1966 roku wziął udział prezydent Stanów Zjednoczonych Lyndon B. Johnson z małżonką i córką. Prasa amerykańska pisała, że witało go około 149 tys. Amerykanów polskiego pochodzenia. Był to pierwszy przypadek w historii Polonii amerykańskiej, że prezydent USA wziął udział w polonijnych uroczystościach.

***

Centralnym miejscem świątyni w Doylestown jest kościół zaprojektowany przez polonijnego architekta Jerzego Szeptyckiego, z repliką obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Dolna część kościoła została zaprojektowana tak, aby przypominała wnętrze kościoła na Jasnej Górze w Częstochowie. Na zewnątrz ustawiono stacje Drogi Krzyżowej. Budowa kościoła z witrażami, przedstawiającymi wydarzenia z historii Polski i historii chrześcijaństwa, klasztoru, ośrodka dla wiernych i przygotowanie terenów cmentarza były finansowane ze składek Polonii, z licznych, spłacanych latami pożyczek i z opłat za wykupienie miejsc na cmentarzu. Długi spłacono w roku 1980.

Nad cmentarzem góruje posąg z brązu „Mściciel”, dłuta, rzeźbiarza Andrzeja Pityńskiego. W marmurowy cokół monumentu wmurowane są tablice poświęcone ofiarom zbrodni katyńskiej oraz tragedii smoleńskiej. Andrzej Duda, pierwszy prezydent RP, który odwiedził Amerykańską Częstochowę, podczas wizyty w sanktuarium we wrześniu 2022 roku odsłonił tu pomnik Żołnierzy Wyklętych. Na cmentarzu – zwanym polskim Arlington – spoczywa wielu weteranów I i II wojny światowej. W Alei Zasłużonych znajdują się groby artystów, pisarzy, publicystów, działaczy niepodległościowych, polskich oficerów i generałów.

***

Spotkanie z pokazem filmu, które odbyło się 21 marca, przygotował Instytut Piłsudskiego z prezes Iwoną Korgą wraz z Centrum Polsko-Słowiańskim i jego prezesem Marianem Żakiem. Udział w nim wzięli m.in.: wicekonsul Stanisław Starnawski, ks. Marian Kencik, Marta Wlaz – mama dr Anny Cioczek, dr Anna Cioczek i Emilia Cioczek, Stan Borys z przyjaciółką i menedżerką Anną, przedstawiciele wielu polonijnych organizacji, w tym ze Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce – dr Teofil Lachowicz i Zygmunt Bielski.