Erazm Jerzmanowski wzorem dla dzisiejszej emigracji

Janusz M. Szlechta

Przed jej rozpoczęciem dr Janusz Romański, prezes honorowy Stowarzyszenia Polonia Technica, złożył podziękowania wszystkim członkom za zaangażowanie i wkład pracy dla dobra profesjonalnej amerykańskiej Polonii oraz dla naszej ojczyzny Polski. „Stowarzyszenie budowało prestiż polonijnego inżyniera oraz promowało epokowe osiągnięcia techniczne, które powstały dzięki oddanej i ofiarnej pracy pokoleń inżynierskich, w tym członków Stowarzyszenia Polonia Technica” – podkreślił.

Przypomniał niektórych wybitnych inżynierów, zasłużonych dla Ameryki i Polski, jak:

Walery Starczewski – założyciel i twórca Stowarzyszenia, członek zarządu w l. 1941-1943, znany ze swoich akcji wspierających wielu polskich emigrantów przybyłych do Ameryki;

Zdzisław Maciej Roehr – inżynier chemik, wynalazca strzykawki jednorazowego użytku i ich wieloletni dostawca dla US Army, a przy tym wybitny filantrop polonijny;

Jan Grzybowski Holm – inżynier elektryk, filozof, podróżnik i działacz naukowy.

Jerzy Stanisław Radliński – konstruktor samolotów i szybowców, wysoko zasłużony dla sił zbrojnych USA;

Tadeusz Sendzimir – zasłużony dla rozwoju światowej technologii walcownictwa, twórca technologii walcownictwa blach cienkich oraz metody ciągłego galwanizowania blach cienkich. Wybitny konstruktor walcarek. Założona przez niego firma działa do dzisiaj, a prowadzi ją wnuk Tad Sendzimir;

Wacław Syszkiewicz – inżynier chemik, wynalazca technologii i produkcji sztucznego kauczuku;

Wojciech Rostafiński – wieloletni pracownik rządowej agencji NASA, wybitny propagator nauki o kosmosie i lotach kosmicznych;

Frank Nicolas Piasecki – wybitny konstruktor helikopterów bojowych, twórca helikoptera typu Tandem, biznesmen i filantrop polonijny;

Wiesław Stępniewski – wybitny aerodynamik, twórca teorii lotu helikoptera, autor pierwszej książki w USA na ten temat pt. „Helicopter Aerodynamics”;

Zdzisław Julian Starostecki – inżynier zbrojeniowy, współtwórca rakiety Patriot;

Dr Stephanie Kwolek – wybitna chemiczka, wynalazczyni rewolucyjnego polimeru Kevlar.

PRZY PAMIĄTKOWEJ TABLICY

Po mszy wszyscy zebrali się przy pamiątkowej tablicy Stowarzyszenia Polonia Technica, którą dwa lata temu – w 80. rocznicę jego powstania – zawieszono na ścianie, obok drzwi prowadzących kościoła. Tablica ta jest wyrazem hołdu i uznania dla dorobku i sukcesów polskich inżynierów i techników. Przy tej tablicy o. Jan Kolmaga poprowadził modlitwę za twórców tej wyjątkowej organizacji i jej członków.

Wicekonsul Karolina Kasprzak odczytała list, który konsul generalny RP w Nowym Jorku Adrian Kubicki skierował na ręce Janusza Romańskiego.

„Ponad 80-letnia historia Stowarzyszenia stanowi inspirację dla kolejnych pokoleń Polaków w Ameryce – napisał konsul. – Założona w trudnych czasach II wojny światowej instytucja miała ogromne znaczenie dla przetrwania polskiej myśli technicznej oraz umożliwienia wielu polskim specjalistom przyjazdu i kontynuowania pracy w USA. Aktywność działaczy Polonia Technica pozwoliła także na wspieranie rozwoju myśli oraz dostępu do nowych technologii na terenie Polski, jak również edukację w tym zakresie Polonii amerykańskiej, a nawet Polaków na Wschodzie.

Nieustanne doskonalenie własnej wiedzy, jak i jej dalsze przekazywanie, jest niezmiernie ważne w obecnych czasach rewolucji cyfrowej. Automatyzacja, cyfryzacja i sztuczna inteligencja w coraz większym stopniu determinują kierunki rozwoju technologii, wyznaczając nowe wyzwania dla kolejnych pokoleń inżynierów. Z radością można zauważyć, że w tym trudnym otoczeniu, w wielu sektorach USA, specjaliści wykształceni w Polsce, jak i Amerykanie o polskich korzeniach, są pożądanymi pracownikami, o uznanych na świecie kompetencjach. To również zasługa Państwa Stowarzyszenia, przez lata dbającego o transfer wiedzy i rozwój polskich inżynierów.

Życzę Państwu, by kolejne lata działalności Stowarzyszenia były dla Państwa źródłem dumy z kolejnych sukcesów Polonia Technica i uznania dla polskich specjalistów w Stanach Zjednoczonych” – dodał na koniec konsul Adrian Kubicki.

ERAZM JERZMANOWSKI – WIELKI ZAPOMNIANY

Potem członkowie i sympatycy organizacji udali się do sali parafialnej, gdzie przy kawie i ciastach była okazja do rozmowy i wspomnień o wydarzeniach z przeszłości oraz wielu wspaniałych członkach stowarzyszenia. Odbyła się też projekcja filmu dokumentalnego pt. „Filantrop. Erazm Jerzmanowski – wielki zapomniany”. Film trwa 84 minuty. Został zrealizowany w 2022 roku. Scenariusz i reżyseria jest dziełem Marii Guzy. Film przypomina, kim był ten wspaniały człowiek, dzisiaj niemal zupełnie zapomniany. O Jerzmanowskim mówiono, że oświetlił Amerykę. Był największym polskim filantropem i mecenasem pod koniec XIX i na początku XX wieku. Urodził się w 1844 roku w zaborze pruskim, w miejscowości Tomisławice w Kaliskiem, w ziemiańskiej rodzinie herbu Dołęga, o tradycjach patriotycznych. Walczył w powstania styczniowym. Po jego klęsce został internowany, przymusowo wyemigrował do Paryża. Dzięki rodzinnym koneksjom mógł studiować na prestiżowej uczelni – w Szkole Inżynierii i Artylerii Wojskowej w Metz. W 1873 r. został wysłany do Stanów Zjednoczonych przez francuskie przedsiębiorstwo prowadzące tam eksploatację gazu. W Nowym Jorku założył kompanie gazowe, stał się ich prezesem. W krótkim czasie wyrósł na czołową postać amerykańskiego przemysłu gazowego. Został jednym z trzech najbogatszych ludzi w Ameryce, a także wynalazcą: opatentował aż 18 wynalazków z dziedziny gazownictwa.
Stał się także znany jako filantrop. Zakładał polskie czytelnie, ochronki, hojnie dawał pieniądze na budowę szkół i kościołów. Pomagał imigrantom. Dla tych, którzy niedawno przyjechali do Ameryki, stworzył biuro pomocy i pośrednictwa pracy. Wielki wysiłek wkładał w to, aby zjednoczyć Polonię. Bo pieniądze i uznanie były dla niego środkiem, a nie celem. Najważniejsza była zawsze ojczyzna.

Był głęboko wierzący. Za zasługi dla Kościoła katolickiego papież Leon XIII przyznał mu Komandorię Świętego Sylwestra. Order wręczył mu w Nowym Jorku, 24 czerwca 1889 r., wysłannik papieża

W 1896 r. Erazm Jerzmanowski wraz z żoną Anną opuścili Stany Zjednoczone i zamieszkali w Prokocimiu koło Krakowa. Wspierał chłopów, zwłaszcza rodziny wielodzietne. Walczył z ich pijaństwem i dbał o religijną edukację. Pomagał finansowo licznym stowarzyszeniom i towarzystwom, finansował wakacje dla biednych dzieci, dopłacał do budowy szkół. Do końca życia wspierał finansowo uczestników powstania styczniowego.

Założył Fundację im. Erazma i Anny Jerzmanowskich. Miała co roku wspierać finansowo Polaków, katolików, którzy swoimi dokonaniami przyczyniają się do rozsławienia Polski. Na te nagrody Jerzmanowski przeznaczył w testamencie cały swój majątek, ówczesne 1,2 mln koron (w przeliczeniu 365 kg złota). Nagroda przyznawana była w latach 1915-1938. Wśród 17 laureatów byli m.in.: kardynał Adam Sapieha, Henryk Sienkiewicz i Ignacy Jan Paderewski.
Erazm Jerzmanowski zmarł w 1909 r. w wieku 65 lat. Jego żona, Anna Jerzmanowska, przeżyła go tylko o 3 lata. Po śmierci stał się człowiekiem zapomnianym. Przez cały okres PRL-u był marginalizowany i traktowany jako kapitalista-wyzyskiwacz. 17 marca 1989 r. powstało w Krakowie-Prokocimiu Towarzystwo Przyjaciół Prokocimia im. Erazma i Anny Jerzmanowskich, stawiając sobie za jeden z głównych celów przypominanie zasług Jerzmanowskiego, największego z zapomnianych filantropów XIX i XX w. Przywrócono także nagrodę Jerzmanowskich, którą – jako pierwsza – otrzymała Janina Ochojska-Okońska.

•

82. jubileusz Stowarzyszenia Polskich Inżynierów i Techników Polonia Technica zorganizował komitet w składzie: dr Janusz Romański, Małgorzata Romańska, Waldemar Lipiński, Tadeusz i Maria Gryszkowie, Marcin Wajda. Teodor i Maria Lachowscy. W uroczystym jubileuszowym spotkaniu wzięli udział członkowie parafii oraz zaproszeni goście: konsul Karolina Kasprzak, Zofia Kłopotowska – redaktor naczelna „Kuriera Plus“, Jerzy Leśniak – członek zarządu głównego SWAP, Zbigniew Solarz – skarbnik CP-S – wraz z żoną Katarzyną i córką Urszulą, oraz Jadwiga Krasicka – żona ostatniego konsula II RP w Nowym Jorku.

Więcej informacji o Stowarzyszeniu można znaleźć na stronie: www.poloniatechnica.org.