Popołudnie z polską książką w Nowym Jorku

Ella Wojczak, Elżbieta Kieszczyńska 

Wybór tej właśnie książki spotkał się z bardzo ciepłym odzewem i w Polsce, i poza krajem. Ta piękna, wielowarstwowa powieść, której opisy przyrody wzruszają, portrety bohaterów są zapamiętane na długo, a akcja rozgrywa się na wielu płaszczyznach, jest jedną z ulubionych pozycji wielu Polaków. Drzemiące w niej odwołania do tragicznych losów uczestników powstania styczniowego do dziś mają dla nas znaczenie, gdyż trudna i skomplikowana historia naszego kraju, czasy zaborów i zrywów narodowych, mających na celu odzyskanie niepodległości, wywarły piętno na każdym z nas, choć minęło już ponad 150 lat.

Spotkanie rozpoczął konsul RP Wawrzyn Warkocki, który opisał krótko początki akcji Narodowego Czytania. Elżbieta Kieszczyńska, współzałożycielka Przytuliska Literacko-Artystycznego, przypomniała m.in. książki wybrane do czytania w ubiegłych latach. Prof. Anna Frajlich-Zając, na prośbę Przytuliska Literacko- Artystycznego, przedstawiła niełatwy życiorys Elizy Orzeszkowej i podzieliła się z nami historią powstania książki. 

Po pierwszej, oficjalnej części spotkania przyszedł czas na clou programu, czyli czytanie fragmentów tegorocznej lektury. Tę część poprowadziła Ella Wojczak, współzałożycielka Przytuliska. Pierwszym czytającym był konsul Wawrzyn Warkocki. Opis rzeki Niemen wprowadził publiczność w klimat i nastrój książki. Powoli zgromadzeni zaczęli się przenosić duchem w drugą połowę XIX wieku, czas zwolnił. Telefony zamilkły. Rozpoczął się magiczny czas. Kolejnym czytającym był znany doskonale wszystkim Stan Borys, legenda polskiej piosenki, kompozytor i poeta. Opis nestora rodu Korczyńskich, Benedykta sprawił, że poczuliśmy klimat Korczyna i atmosfery panującej w tym domu.

Następnie głos zabrała Krystyna Tyszkiewicz, znana wszystkim aktorka i piosenkarka, która ostatnio występowała m.in. w siedzibie Fundacji Kościuszkowskiej jako Hanka Ordonówna w przedstawieniu „Powrót Ordonki”. Z prawdziwym talentem przeczytała fragment, który doskonale opisuje kapryśny i egzaltowany, a czasem nawet infantylny charakter Emilii Korczyńskiej, żony Benedykta, za co dostała w pełni zasłużone, ogromne brawa. Kolejnymi czytającymi byli: Grażyna Drabik, która czytała przepiękny fragment pierwszego spotkania Justyny Orzelskiej i Jana Bohatyrowicza; Kasia Drucker, która z wielkim wyczuciem wcieliła się w rolę Jadwigi Domuntówny, potencjalnej kandydatki na żonę Jana. Zasłuchani widzowie poznali następnie siostrę Benedykta, Martę, którą zaprezentowała Zofia Kłopotowska, redaktor naczelna „Kuriera Plus”. Łącznie 15 osób czytało fragmenty książki, brnęliśmy przez niełatwe losy rodu Korczyńskich i Bohatyrowiczów. Jak słusznie zauważyła Jolanta Szczepkowska, czytająca kolejny fragment, tym razem opisujący Andrzejową Korczyńską, nigdzie w powieści nie pada imię wdowy po Andrzeju. Może autorka chciała w ten sposób podkreślić ważność Andrzeja, brata Benedykta, który zginął w powstaniu styczniowym i spoczywa we wspólnej mogile wraz z pozostałymi czterdziestoma poległymi.

Jolancie Wysockiej, redaktor naczelnej „Nowego Dziennika”, przypadł bardzo ważny fragment, gdzie w dialogu pomiędzy Justyną Orzelską a Witoldem Korczyńskim, synem Benedykta, występują typowe nuty epoki, czyli myśl pozytywistyczna. Rozmawiają oni o rozwoju, chcą łączyć się i pracować ramię w ramię z rolnikami, skracać dystans między dworem a wsią. Nasz wspaniały nestor Polonii w Nowym Jorku, ponadstuletni Fryderyk Dammont przed przeczytaniem swojej części książki przytoczył anegdotę o tym, jak w czasach licealnych trwał spór między nauczycielem języka polskiego a uczniami, czy mąż Elizy Orzeszkowej nazywał się Piotr Orzeszek czy Orzeszko. Następnie opisał scenę, kiedy Justyna, Anzelm i Jan idą zobaczyć grobowiec protoplastów rodziny Bohatyrowiczów, Jana i Cecylii. Wyznanie miłości i deklaracja o wspólnym życiu Jana i Justyny przypadła Krystynie Pituli, która bardzo dobrze przygotowana wspaniale wcieliła się w rolę i z ogromną energią przedstawiła wybrany dla niej fragment. Wspomniana już wcześniej prof. Anna Frajlich-Zając czytała o innych postaciach, występujących w „Nad Niemnem”, a mianowicie, o sąsiadce Korczyńskich, Kirłowej, która nieświadoma zaręczyn Jana i Justyny, przyjeżdża do Korczyna, aby w imieniu swego kuzyna, Teofila Różyca, prosić o rękę Orzelskiej.

Przedstawicielka stanu Connecticut, Izabela Pardo-Malecka, prowadząca lokalną stację radiową ” Polska w Muzyce i w Pieśni”, która z kolei czytała również fragmenty lektury w swojej niedzielnej audycji, w naszym czytaniu wcieliła się w Emilię Korczyńską, która w swój specyficzny sposób reaguje na wieść o chęci poślubienia Justyny przez Różyca. Czytanie powoli dobiegało końca. Już tylko niesłychanie utalentowana aktorsko i emocjonalna Izabella Górska-Karkowska przeczytała fragment, kiedy Justyna rozmawia z Zygmuntem, synem Andrzejowej Korczyńskiej (który również smalił cholewki do Justyny, choć był żonaty). Już tylko Aneta Pieróg-Sudol, właścicielka Rustic Square Art Studio, wciela się w rolę Justyny, która oznajmia rodzinie, że przyjąć oświadczyn Teofila nie może, bo jest zaręczona z Janem. I przychodzi wreszcie moment na grand finale. Elżbieta Kieszczyńska czyta ostatni fragment „Nad Niemnem”. Wśród widowni poruszenie. Niektórym łezka się w oku kręci. Słychać znaczące pochrząkiwania. Wszyscy są wzruszeni. Tak zakończyło się wspólne czytanie powieści Elizy Orzeszkowej.

Dodatkową atrakcją spotkania było rozlosowanie 25 egzemplarzy „Nad Niemnem”. Wybrane osoby otrzymywały na pamiątkę książkę wraz z pamiątkową pieczęcią przysłaną do nas specjalnie z Kancelarii Prezydenta RP.

A później przyszedł czas na wspólną biesiadę, poczęstunek, zdjęcia i niekończące się rozmowy. To było piękne sobotnie popołudnie. Przytulisko Literacko-Artystyczne pragnie podziękować Konsulatowi Generalnemu RP za patronat honorowy. Dodatkowe podziękowania należą się sponsorom: Polsko-Słowiańskiej Unii Kredytowej, mecenasowi Przemysławowi Janowi Blochowi, dr. Stanisławowi Burzyńskiemu i Stowarzyszeniu Weteranów Armii Polskiej. Projekt współfinansowany był ze środków Departamentu ds. Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą. 

 Już teraz Przytulisko Literacko-Artystyczne zaczyna przygotowywać się do kolejnego Narodowego Czytania. Wybraną lekturą roku 2024 będzie „Kordian” Juliusza Słowackiego.